Skånelagen

Från LuggudeWiki
Hoppa till:navigering, sök

Skånelagen

Skånelagen gällde i Skåne fram till 1683 tillsammans med Jyske Lov och Kristian IV:s recess.


1. Quid iuris sit si mater infantem post mortem patris dixerit Far man kunu oc dör han för en hun far barn. oc sigher hun oc hænnæ frændær. at hun ær mæth barnæ. tha skal hun sitiæ j eghen bægiæ thera uskifti tiuku uku oc til se mæth sinæ wæriande. ær hun ej mæth barne. oc ær thær gothæ quinnæ witni til. tha skiftæs eghn theræ. hus oc bolfæ oc köpæ iorth. halft hænnæ. oc halft bondæns arwm. annær gangæ til rættæ aruæ.

2. Annan man ma ey {arf standæ æn flæn ær} cristindom far Sighær mothær oc hænnæ frændær at barn war föt æftær fathur. oc netæ fæthirnis frændær. tha skal mothær wæriændæ witæ mæth twigiæ mannæ witni. oc tolf næfndom mannum i kyni sinu at barn war föt. bithiæ sik swa guth hialpæ. at flæt {banr} [barn] war föt mæth naghl oc næsæ oc mæth huth oc har oc fic sin cristindom oc scal thær foræ arf standæ.

3. vm barn warflær hema döpt Barn vm föt warflær. fla scal flæt hauæ guthfathær oc guthmoflær at kirkiu oc fa sin cristindom af preste æn warflær flæt swa siuct. at flæt ma æy til kirkiu kommæ. oc far flo sin cristindom af andrum manni ællær af {kuni} [kunu]. tha standær flæt arf sum flæt ware cristnat at kirkiu. æn far flæt æy cristindom. fla star flæt æy arf. for thy at höghæ man ma æy æruæ.

4. Dör kunu oc lewær barn æftir. oc warflær skialnafl hwilkit theræ længær lifthi. barn ællær moflær ællær um them skil um at barn fic cristindom. fla ær flæn nærmær at wita at flæt fic cristindom æn hin ær gen mælær. [oc] at flæt yuær liffli sinæ moflær. ællær faflur [witi mæth twiggia mannæ uitni oc tylftær efle af kyni sinu næfndræ manne at barn yfir liffli sin faflur ællær moflor] oc fic sin cristindom. flæn scal næfnæ ær sac söker.

5. vm bondæ sun förær kono sina j bo mæth faflær sinum Far bondæ sön konu oc förær hanæ j bo mæth faflur sinum oc aflær barn wiflær hana. oc læghs æy fælagh theræ j mællin vm tha dör bondans sön. tha taki all hans börn fullan lot æftir theræ faflær æm wæl j köpæ iorth sum j bolfæ. æn af hans fæthrinis iortho fa the æy wattæ mer æn han wil giuæ them. læghs fælagh. tha fa the æy mer æn han atte j bo.

6. Vm flæn man far kunu flær börn hauir oc förær i garfl mæth sic. Far thæn man kunu flær börn hauir. oc förer hana j garth mæth sæ. oc mæth börnum sinum. oc læghs hænnæ fæ æy j fælagh oc dör bondæn sithan. tha far konan ey mer æn en houoth lot withær hans börn. tho at hun förthæ til hundræthæ marc. oc bondæn oc hans börn atto ey mer æn thre mark ællær minnæ for utan iortho sinne. Swa ær oc vm bonden foræ j garth mæth the kunu ær börn hafthi.

7. Cvmmæ tu hion sammæn mæth rætum loghum. oc hauir annat thera enæ mark oc annat hundræthæ marc. oc skilias the siflæn ællær döth æth æller quik. skiftis e bo fleræ j mællin ællær fleræ aruæ vm fle æræ döth til halfnathæ. köpæiorth oc bol fæ. annur iorth gangæ til rættæ aruæ. Takæ the arf oc æræ the ey barnmynd ællær arfbet tha gangæ han til rættæ aruæ.

8. Bondæ ma ey mæth loghum sæliæ konu sinnæ iorth för æn han ær barn myndær withær hana. æn sæl han fla star thæt fore thy at hun ma ey kiære vm hans giærningæ e mæflæn han liuær. dör bondæn tha ma hun kallæ ofnæ aruæ til gialde. æm wæl ofna sit barn sum ofna andræ aruæ um thæt ær til

9. Skilias the kwik fore guz ræt tha skal hun kalla a bondæn til gialdæ oc ey ofna iorthæn flær sum hun liggær for fly at han war fla hænnæ wæriande thær han salde. hauir han iorth tha gialde. hauir han ey iorth gialde bolfæ.

10. Sæl bondæn sina eghna orth bort. tha ær konan ey {skyd} [skyld] oc ey hænnæ arua at gialdæ atær bondanum oc ey hans arwm. for fly at han ær bathe sin eghin wæriande oc sinni kunu. oc för æn han finge konu fla mattæ han sit afhændæ.

11. Sæl bondæn bort kunu sinnæ iorth oc fa the ey bathæ börn samæn. oc skilias bathe ællær döth ællær quik. hauir bonden iorth gialde han. ællær hans aruæ vm han ær döthær hænnæ ællær hænnæ arwm vm hun ær döfl swa miklæ iorth oc æm goflæ sum han saldæ bort hænnæ iorth. hauær han ey iorth gialdæ bolfæ oc tylter eth otholbondæ

12. Sæl man bort sinæ eghnæ iorth fore tiughu marc ællær meræ oc dör han sithæn han hauir wærth takit um. tha skulu hans aruæ skiftæ withær konu hans. oc ær nokat uforthat af thy wærflæ. tha takæ bondans aruæ thæt. æn alt flæt j köp ær kumit oc j salu. ællær a borth ællær bruthstok flæt gialdær konan ey atær oc ey hennæ aruæ. En sæl bondæn kunu sinnæ iorth hwat hældær minnæ ællær meræ. e scal hennæ atær gialdæ hennæ ællær hænnæ arwm hwat sum görs af thy wærfle.

13. Sæl bonden athulkonu iorth oc haua {oc hauæ} fle ey bathe börn samæn. vm fla at kunu bondans döfle. kallæ hænnæ aruæ til bondans. tha late bonden ut flæt han wil hænnæ arwm. oc witi ofna mæth tyltær efle otholbondæ ær flæn bondæ döflr ær flæt kiænnis. witi hans arua flæt sammæ mæth flæm sammæ loghum

14. Sæl flæn kunu sinnæ iorth ey hauir siæluir iorth. oc kiæræ aruæ at hænnæ döflæ gialdæ bondæn arwm bolfæ oc witi ofna mæth tolf otholbondum. wil bondæn ey ut lata oc gialdæ arwm. fla stegnæ aruæ hanum fling först et oc siflæn annat. Sökiær han ey fle tu fling. böte hinum ær sak söghær ta öræ foræ hwart fling. Siflæn stæfnæ hanum thrythia fling. gör han flem ey fla ræt böte konungi thre mark. Netær han at han ær ey sotær dyli mæth tyltær efl otholbondæ

15. At bondæ liuandæ ma aldrigh kunæ kiæræ at han giærningæ hwat sum han gör vm hænnæ eghn. Alt thæt annæt barn windær ællær tapær J fælaghæ flæt waræ aldræ fleræ j fælaghe æræ sammen.

16. Qualiter emancipacio fieri Debeat uel quid iuris fiat Uilia börn skilias fran faflur sinum. faræ faflur thera a lanzthing ællær hæræzsthing oc liuse flæt at fle wilia skilias withær hanum. oc giui börnum sinum hwat han wil at sæ liuandæ. oc mer mughu fle ey kræfuiæ at hanum liuandæ oc at swa görtho. tha warthe the sialf giærningum sinum. Mandrap skulu fathær oc frændær böte mæth them sum logh aræ.

17. Callær annær man a faflur fore barns giærningæ. oc sighær at barn ær j fælagh mæth hanum. oc flæt ær ey. witj flæt faflur barns mæth thingwitni sinu. flæt æræ twe men oc waræ lös af {kauæ} [krauæ] hins.

18. Kallæ börn a fæthrini æftir faflur theræ döflæn oc hauæ fle för fangit lot af faflur sinum. föræ atær flæt fle hauæ för fangit. bafle bolfæ oc iorth. oc sæte a iorth tyltær eth otholbondæ oc a bolfæ tylter eth laghfasta mannæ. oc ey ægho the fran æræ skild wald at göræ annat utan at alli aruæ wilia. wilia fle ey atær föræ. kalli hinæ a stæthil sitia flem til lanzthing ællær hæræzthing. æn wiliæ the æftær thæn laghdagh ær thingmen lægiæ til ey aftær föræ. tha böte the konungi thre mark fore ræt lösæ oc aruæ kræuæ tho sit ut sum för.

19. Dör barn j fælagh mæth fathær oc mothær tha ær flæt til alzs rætæ theræ j mællin sum æncti ware.

20. Dör bonde oc ær ut aruæ til swa at at bondans ær barn oc kunu hans stifbarn ællær j fælaghe ællær utan. fla resær flæt flem döflæ lot allum hans börnum til skiftis. æn swa ær ey um quinnæ alf.

21. Dör bondæ oc hauir uithær kunu sinæ baflæ dottær oc son. taki mothær swa lot som en son. oc dotter halwæ minnæ. Ær mothær oc döttær oc ængin sun. taki allæ æm mikit dottær æm mikit sum mothær. thæt ær ræt vm köpæ iorth oc bolfæ. fæthrinis iorth taki börn dottær halwæ minnæ en sum.

22. Dör mothær börnæ. tha ær sammæ ræt vm alt skifti utan swa mikit skil at bondæn myndær æftir konu sinæ. en lot bathæ j fæ oc j iorth. Allum börnum sinum til fæthrinis. hauir bondæn alt synir. tha takær han ey mer æn en sun. hauir han alt döttær. taki han e fullæn lot withær them. hauir han ey mer æn enæ dottær withær kunu sinæ tha myndær han twa lotær af hænnæ möthrinis iorth. for thi at han ær e man oc myndær manz lot.

23. Alt thæt ær mothær far oc möthrini heter taki all börn æftir hanæ bathe förræ kul oc æftri swa manghæ sum the æræ bathæ köpæ iorth oc bolfæ.

24. Sjtær bonde oc konæ sammæn barnlös oc dör annat theræ taki thæs döthæ aruæ alt halft withær hin ær liuær. swa kunu arua sum bondæns. Thættæ ær ræt vm köpæ iorth oc bolfæ annær iordt gange til rættæ aruæ sum logh æræ.

25. Uarthær delæ um iorth swa at summi kallæ fæthrini ællær möthrini oc summi köpæ iorth ware the næst witu ær allum {wil} [wiliæ] witæ til handæ

26. Eræ the syzskini oc ey samfæthræ oc ey sammöthræ. oc skil them um skifti scal. hwat fæthrini ær oc möthrini. tha skulu thera frændær skiftæ theræ j mællin. swa at et syzskini næfnæ siæx theræ frændær. oc annat næfnæ andræ siæx. oc the tolf frændær skulu swæriæ at fle wiliæ ræt skiftæ theræ j mællin. The tolf men skulu göræ thæt fæthrini oc thær möthrini ær the wiliæ.

27. Eræ the samsyzskini oc skil them um skifti. tha næfnæ the oc tolf theræ frændær at skifta sin j mællin.

28. Far annær bonde arf ællær kunæ oc warthæ the ey barnmynd ællær arfbet. oc skiliæs the sithæn ællær döth ællær liuande. walde hwært arue sinum ællær theræ aruæ bathæ iorth oc bolfæ. utan thæt a borth ær kumit. ællær brutstok thær gials ey atær. dyls nokæt ællær iorth ællær bolfæ. witi hin ær dyl ofnæ iorth mæth tyltær eth otholbondæ. ofna bolfæ mæth tyltær eth laghfastæ mannæ warthær barnmynd ællær arfbet. walde hwær iortho sinni. hus oc bolfæ gange swa allum til skiftis rætum arwm sum logh æræ. dyls nokat sæliæ swa logh fore sum för ær mælt.

29. Aurum uice predij funcittur in diuisione. Thæt sammæ ær ræt vm gull ær um iorth at thæt gange at rætum arwm. æn köpæs iorth mæth gull fla gangær hun sum annur köpæ iorth. thæt gull haldit ær gange til rætæ aruæ. Thæt j köp ær kommit oc j salu thæt gialzs ey atær.

30. Taks arf gen aruæ. tha bötær hwær annær um aruen ær thre mark, oc ey minnæ. tho at annær ær fyritiughu mark. gange hwær arf gen andrum arue e hwær sum {takit} [takin] ær. æn um fleræ warthæ annar wagh takni, tha gange [fle] ut rætum arwm, dyls nokat sæliæ swa logh fore sum för ær saghæt.

31. Dyls alder arf. witi hin ær dyl mæth threm tyltum. tho at aruen ær ey mer æn öres mun. gar han withær nokat latæ thæt ut oc a tyltær eth.

32. Dör man oc hauir han börn taki fle arf æftir han. hauir han barnæ börn. oc æncti barn taki the arf swa sum hwært sculdæ takæ æftir fathur sin. ællær moflor sinæ. ær en wagh et barna barn. oc annær wagh flere. tha taki thæt enæ æm mykit æftir fathur fathur. ællær mothot mothor sum all hin annur. Swa at um brothær hafthi enæ dottær. oc systær thre synir æller flere tha taker the enæ dottor emmikit sum allæ hinæ synir.

33. Er ey barn oc ey barnæ barn oc {ey} [ær] barnæ barns barn til ællæ frammer. thæ gange aruen æftir rætu antali. [taki kunu æmmykit sum karlæ.] oc arf scal allugatu fram gange e mæthæn aruæ æræ til. oc byrthæ men. æræ ey fram aruæ oc ær gangu arf. tha takæ thaghær kunu æm mikit sum karlæ.

34. Dör manz son oc hauir han ey barn thær rætær aruæ ær. tha taki hans fathur alt æftir han. oc æncti hans syzkini. ey half brothær hældær æn annær. hauir thæn döthæ mothær oc ey faflur. tha taki hun ey mer æn en lot withær annur börn sin oc hins döthæ syzskini.

35. Dör man oc hauir ey börn oc ey barnæ börn ællær andræ fram aruæ. ey fathur oc ey mothær. ey brothær oc ey systær tha ær fathur fathær oc fathur mothær. mothær fathær oc mothær mothær. fathur brothær oc fathær systær mothær brothær oc mothær systær brothær sun oc brothær dottær. systær sön oc söstær dottær. all æm nær at taki arf æftir hin döthæ. kunu æm mikit sum karlæ for thy at thæt ær gangu arf. co sithæn fran them kumbær taki e hwar sum byrth a withær hin döthæ

36. Quantum liceat patri nepotibus conferre uiuentibus filiis et eorundem nepotum patruis Giuær bondæ sinum barnæ börnum [iorfl] sæ liuændæ oc skötær them oc sæl thæm j hendær. oc warthær swa at bondæns börn æftir han döthæn ilzskæ iorth at hans barnæ börnum. the iorth ær han gaf them. ware the withær witu. at theræ fathur fathær gaf them. oc skötæ them. en mer ma han ey giuæ them. æn til theræ fæthrini cummi. ællær möthrini. hauæ börnæ börn ey j theræ hæfflum. tha ware bondans börn withær witu. at {bandans börn} [fleræ faflur] sköte flem ey. flæt sammæ ma kuna göræ withær sin barnæ börn sum bondæn ma.

37. Que seculo renunciancium monasterio conferri possit a sano uel egroto Ujl bondæn quikær oc quiflæ fuldær. .j. clostær {föræ} [faræ]. tha ma han mæth allum houoth loth sinum in fara. warthær han siukær. tha ma han haluan giuæ clostre ællær hwæm sum han wil. oc ey mer. fran arwm ey clostre hældær æn andrum mannum.

38. Giuær bondæ barn sit j clostær. tha ma thæt ey kræfuiæ arf æftir han döthæn utan han wil giuæ thy nokat.

39. Hauir man andræ aruæ æn börn sin. tha ær alt thæt han a bathæ j fæ oc j iortho hans houoth lot. hauir han et barn. tha ær alt halft thæt han a. hauir han flere börn. tha takir han lot withær hwært theræ swa sum han a.

40. De transeuntibus pro alimonia in alterius potestatem. Uarthær man usal oc fatökær swa at han ma ey siæluir hiælpæ sic. ællær ælli oc siukdom gar them a hændær. tha biuthæ han sic næstum aruum. at the takæ withær hanum. wil thæn wanföræ oc wiliæ swa aruæ. tha skifti egn hans sin j mellin. oc hin wanföræ fare aldre therræ j mællin. oc thæt liusæ the a thingæ. wil thæn wanföræ ey swa faræ aldræ aruæ j mællin. tha skifti eghn sinæ aldræ aruæ sinnæ j mællin. allæ j howoth lotær. oc sialwm sic {j} [oc] houoth lot. [oc waræ siflæn huar han wil mæth sinum houothlot.] ær thæs wanföræ houothlot bæthræ æn thre marc æftir han döthæn. tha skiftis thæt aldræ hans aruæ j mællin. ær ey mer æn thre marc tha haui hin thæt ær hin war mæth fore sit æruathe.

41. Uiliæ aruæ ey taki with flem wanföræ tha fare han til things oc liuse fore thingmannum at the wiliæ ey withær hanum taki. oc sithæn lægiæ thinghmen {laghdaghæ} [laghdagh] fore allæ aruæ oc fore hin ær flat föræs wil. wiliæ aruæ ey til things kummæ oc withær hanum taki. tha æghæ {hans} [han] wald at {före} [fare] til thæs manz ær han wil mæth allu thær han a. tho swa at allum se för laghbudhit

42. Thæn man withær them takir flat föræs wil. warthe allum hans {giærningæ} [giærningum huat sum han gör] æm wæl konungs ræte oc ærchibiscops sum andr. dræpær han man. böte hin ær withær hanum hauir takit thrithing af allum man botum. oc frændær twa loter. warthær han dræpin taki oc hin swa mykit af allum botum withær frændær.

43. Kiærær flat föring at han hauir ey swa fot sum hanum war iattær. tha witi thæt bonden mæth twigia manna witni oc tyltær eth at han hauir swa got sum han iattathe hanum ællær thingmen wisi til dughandæ mæn. at latæ witæ. at han hauir swa got sum han ma wæl litæ at. wil han ey logh se oc ey æftir gotha manna a syn {withræ} [withær] waræ. tha fari han bort oc kiænnæ siælwm sic. oc fa ængin pænning af thy ær han gaf. utan han wil atær til {föræ} [faræ] oc litæ at sliku sum han hafthi förræ.

44. Dör mothær börnæ. tha ma ey fathur af hændæ börnæ sinæ möthrinis iorth. utan han taki iortho j gen til fulzs utan swa mikin lot sum han myndær æftir kunu sinæ.

45. Quibus prohibitum sit alienare predia sua usque ad certum tempus Swenbarn ma ey sæliæ iorth sinæ oc ey andræ lund af hændæ för æn thæt ær fæmtan wintær gamalt. Mö barn aldrigh för æn thæt ær mannæt. Ænkæ ma bathe sæliæ sinæ iorth oc skiftæ. tho swa at thæn ær withær hænnæ ær næste frændæ oc hænnæ gift waldær.

46. Uarthæ barnæ iorth uloghlikæ sald ællær köpt. oc kallæ the sithæn a iorth. oc sighæ at the hauæ wranglikæ mist tha late the ut hinum wærth ær iorthenæ hauir handæ mællin. oc a tyltær eth otholbondæ at the ægho ey mer ut at late oc haui iorth sinæ.

47. Gar börnum ysaldæ a hendær swa at the gitæ ey föt them utan the sæliæ iorth therræ tha mughu the sæliæ mæth therræ næstæ {frædæ} [frændæ] rathe oc tha star thæt köp.

48. Thighyæ börn oc kæræ ey ofnæ flrim wintrum sithæn the æræ laghwaxen tha ær hin withær wærn ær handæ mællin hauir fore lagha hæfth ær han hauir ofna hauat.

49. {sighiæ} [Sighæ] börn at the waro æplis börn thaghær theræ iorth warth sald oc hin ær köpt hauir sighær at the waro ful wæxin. [tha ær thæn næmer witni ær cöpt hauir mæth tyltær eth. oc tviggia manna witni. bithia se sva guth hialpa sum han fic mæth thera ia oc wilia. oc at the waro laghwaxen tha. sva at the matto thera iorth sæliæ oc sic afhænda loghlica gör hin swa ær cöpt hauer nyti sins cöps.]

50. Sæl man iorth sinnæ ukunnum {mannum} [manni]. oc kiæræ frændær sithæn at flæm war ey laghbuflit. tha mughu fle ey kallæ ofnæ iorfl. oc ey ofna hin ær köpte. utan ofna hin ær salde. at han loghböth ey frændum sinum. gar han wiflær ær salde at han laghböth ey frændom sinum böte flem flre marc. dyl han sæliæ frændum tyltær eth laghfasta manna.

51. Uil man sæliæ andrum iorfl. tha skal skötæ ofnæ flingi. æn skötæs ey ofna flingi. fla liuse the flæt ofna flingi.

52. Barn æftir faflur sin. wæri fore allum kunnum manum. oc andrum mannum æm wæl alt flæt [ær flæs faflær] haffle j hæfflum sinum. iorfl mæfl tyltær eth oflolbondæ. oc bolfæ mæfl tyltær eth laghfasta mannæ. oc scal han swæriæ at hans faflær ate flæt {wilt} [vilt] oc vspilt.

53. Sæl faflær nokat sinu barne j hændær oc far flæt barn annat barn oc dör siflæn. oc liuær barnæ barn. oc wil aldæfaflær aftær takæ flæt han salde sinu barne. fla a barnæ barn at væriæ sit fæthirni fore flem. oc hwa sum ofna kallær.

54. Syzskini mughu e mæthæn the liuæ kallæ hwært ofnæ annat til iafnaflæ oc til ræt skifti. oc flo swa at e witi hwært sit lot fal. flær sum flæt hauir lutit. lo fal scal witæ mæfl tyltær eth oflolbondæ. flæt syzskini sit lot fal hauir bort latit ma ey kallæ hin annur til iafnathæ

55. Skiftæ börn æftir fathur sin husa tofter allær ut iorfl oc ær annur wærræ æn annur. oc bötes tha the skiftu mæfl andre iorfl. oc hin ær tha fik wærræ. tha fle skiftu haue bæflrat sina mæfl costnafle oc æruafle sinu. um fla kallær siflæn hin a tilgiarth flær til giorflo fla fle skiftu oc biuflær til reps fla witi han mæfl tyltær eth otholbondæ. at {…} [flæt] war aldrigh [til giort] ofna hins iortho. oc siflæn logh ær förfl tha iafnæ sin j mællin

56. At börnum fathur lösum oc ær bafle til faflur faflær oc mothær {moflær} [faflær]. ællær andri fæthrinis frændær oc möthrinis. alli æm nær. fla wari [fle] nest at wæriæ börn [a] fæthrinis {hafæ} [alf] æra. ær annær man nærmær a möthrini æn a fæthrini. fla ware flæn nærmer wærn. e flo swa mæfl frændæ rafle. at thæn ware withær wærn ær wæriæ wil oc ey hæriæ. ær moflor faflur til. tha ær han nærmer æn faflur broflær. at wæriæ börn. Swa nær sum annar ær andrum. tha ma han ey wara hans wæriande. oc ey sin eghin för æn han ær fæmtan wintær gamal. oc ey för göræ gen konungs ræte oc ærchibiscops. gör han gen andrum bondæ tha skal han böte sum logh æræ.

57. Frændær mughu ey taka börn fran moflor flerræ e mæflæn hun wil manlös wæræ. oc sithiæ for börnum sinum. oc ey flerræ eghn v hæigthæ. frændær sculu til se at mothær for hægthær ey eghn börnæ sinnæ. wil mothær börnæ mannas. walde flæn eghn börnæ ær næst hauir wærn. ær annat barn spæt ware flæt mæfl mothær e til thæt ær siu wintær gamalt. oc hin ær gömær barns eghn giuæ {bars} [barns] mothær hwært ar half marc til fostær lön utan swa rikir man se at han wiliæ mer giuæ.

58. Hauir man bafle athul kunu börn. oc slökifrith börn. oc wil han giuæ sinum slökifriflu börnum nokat. tha fari han a lanzstingh oc liuse at fle ære hans börn. oc giui flem flæt han wil. iorth sköte han oc bolfæ liuse han fore thinghmannum oc sæli flem flæt j hændær at se liuande. fa fle ey j hændær at han liuande. fla kalli ækki at hanum {döflan} [döflum]. oc æptir faflur döflæn fla fa fle ey annur arf. æn flæt ær han gaf flæm sæ liuandæ. æn æftir syzskini sin takæ fle æm mykit sum athulkunæ börn. um fle fingu hint ær flera faflur gaf flem at se liuande oc ey ællær. flæt ma oc ey dughæ slökæfrithæ börnum til fæthrinis at faflær kallær sic waræ brytiæ flæs. utan til swa mikit sum fle hauæ utan iathurs j hæfflum siinum. oc [ey] ma thingwitni dugha thy at faflur gaf nokat um han saldæ thy ey j hændær. hwat sum faflur ær hældær hel {ær döflær} [ællær siukær] e scal han til thinghs faræ oc liuse fore flinghmannum flæt han wil giuæ sinum slökifrithæ börnum æftir moflær sinæ oc æftir hænnæ börnum. tha taki fle arf fullan oc allan hwat fle æræ hældær flinghliusd ællær ey.

59. Aflær man börn j lönd withær fle kunu ey ær hanum gift ællær gulfæst. fla ær flæt ey aflulkonæ börn flo at han far hana siflan mæfl loghum. æn all fle börn siflan {warflær} [warflæ] aflath hun ær gift oc gulfæst. fla æræ fle aflulkonæ börn. flæt barn ær för ær aflat takir oc ey arf æftir sin fathær utan flæt warflær flinghliust. oc faflær giuær thy nokat. æn æftir moflær oc syzskini tha takir flæt arf æmwæl sum annur börn.

60. Hauir man slökifrithu börn oc æræ ey flinghliusd tha scal han ey taki arf æftir flæt um flæt dör för æn han. Bötær um flæt dræpit warflær. tha taki han ey oc ey böte fore giærningæ flæs.

61. Hauir man börn wiflær huskonu sinæ oc ær ey frælsæ giuit. oc ey flinghliust böte ey mer for flæs giærningæ æn foræ annat annöthoghith hionæ.

62. Hauir man slökufrithu börn oc wil han giuæ {thy} [them] alt æftir sic. fla faræ han til flings oc liuse flæt. oc sköte flem. sithan taki fle alt æftir han. hwat fle æræ hældær innan iathurs ællær utan. far han siflan athulkonæ börn. ær han liusde flæt. fla fa fle slökifrithu börn ey mer æn haluan lot wiflær athulkonu börn.

63. Sæl faflur nokat j hændær slökefriflu barne utan iaflurs. swa litit sum flæt ær. fla far flæt ey mer æftir faflur döflæn. hauir han ey aflulkonu barn. fla takir {han} [flæt] alt æftir han. hwat fathær ær hældær hel ællær siukær. e scal han sköte oc liusæ ofna flingi flæt han wil giuæ {sinu} [sinum] slökefriflu börnum. ællær wet flæt alzsiki. ey tho at han gör flæt j sottum ofnæ dözs daghi sinum. thaghær slökifriflubarn ær swa flinghliust oc swa withær fæthrini kumit sum nu ær sagth. tha takær flæt fullæn lot {wiflær} [æftir] sin syzskini um flæt scal æruæ {flæt} [flæm]

64. Er mangh börn annærs manzs. oc far annær man ens flerræ lot. ællær twigiæ j iorth flærræ uskifti. bæræ swa manghæ lote innan. tha skiftæ scal sum eghandæ æræ oc ey swa marghæ sum fle waræ. at e horo marghæ lote annar man hauir fangit j therræ iortho. tha læggiæs fle alle samman

65. Quid iuris si aliquis pro alio Respondere ceperit Swarær man ska fore annan. tha scal han mæfl loghum fæstæ böter fore han ællær logh wil hin siflæn ær han swaræflæ fore ey hanum at lythæ. fla scal hin ær fore han swarafle. ællær böte ællær haldæ vppe logh fle ær fæst waro æm wæl iærn sum logh. for thy at hwa sum v loghum swarær. han scal {ulgh} [uloghum] vppe haldæ.

66. Qualiter uniuersitas quod in loco publico factum fuerit poterit de molliri Bo mæn j by samman oc {kiærær} [kæræ] summe grannæ at annær man hauir husat gatu oc forta flerræ. fla ware {flæn} [fle] wiflær witu. ær allum {wil} [wiliæ] witæ til hændæ. oc siflæn iafnæ fle allæ {husætoftærnæ} [husætoftær] sin j mællin vm allan by flerre ær flem skil yuir. ær annær flæn ær ey wil til reps latæ. oc til ræt skiftis. tha {stænæ} [stæfnæ] grannæ hanum til flingsællær til konungs ællær archibiscops. oc late flær læggia {laghdaghæ} [laghdagh] fore hanum. wil han ey repæ æftir flæn laghdagh. til ær laghflær. fla waræ han sæctær at konungs ræt ællær archibiscops.

67. Si uia unius ville impeditur Fæstis wægh j by fore grannum allum fla witi grannæ flem ut mæfl tyltær eth oflolbondæ. oc twigiæ mannæ witni til aflulwæghæ

68. Si uia communis impeditur Fæstis wægh fore {fore} hærazmannum oc andri bygd til köpingæs ællær til standæ. ællær til scogs. fla witi hæræzmæn flem wægh. flær fle wiliæ mæfl tyltær eth otholbondæ. oc twigia mannæ witni. the tolf mæn wægh sculu witi. scal til næfnæ a. flinghi ællær fore konungi. ællær archibiscope wiliæ fle ey swæriæ til wæghæ ær til wartha uældæ. fla liggiæ flem flre marc withær at konungs ræte.

69. Skil soknæ mæn um kirkiu wægh oc mughu fle ey warfla sate sin j mellin. fla late archibiscop næfnæ til tolf mæn . af kirkiu socnæn. oc late flem wite til wæghæ. flær fle wiliæ. wiliæ flw ey swæriæ. fla liggia flem withær flre marc. at archibiscops ræt. flæn man ær spillær aflulwægh mæfl græft ællær mæfl adrögh ællær han mene mæfl garfle. böte konunge flre marc.

70. Qualiter cogendi sunt consortes de silua ad diuisionem faciendam. Bo mæn j by saman oc haui alli almænning sammæn. sogh ællær liung. ællær andræ öflæ marc. oc wiliæ summi yrkiæ. oc bæflræ sinæ iorth. oc sumi wiliæ ey. fla kallæ hinæ yrkiæ wiliæ hinæ andræ til hæræzsflings. ær ey wiliæ yrkiæ. ællær til lanzsflings. oc læggiæ til fæmt at fle kumi alli til {reps} [oc repæ] iorth sin j mællin. wiliæ fle ey til kummæ oc repæ. fla yrki hini ær wiliæ sin lot. oc hini ær ey wiliæ til kummæ oc skiftæ. fa æncti skifti af flæm yrct hauæ.

71. Qualiter sopiri debeat controuerisa duarum uillarum uel super terra que ornome uocatur. Skil by withær annur um marcæ skiæl ællær wiflær florp. fla scal næfnæ tolf mæn. fle ær aldungæ æræ j bygden. oc latæ swæriæ markæ skiæl flær sum fle wiliæ. oc fle floro fore gufli. Skil oc mæn j by um ornnmmæ. oc {annær} [andræ] iorfl. fla ær flættæ sammæ ræt. oc logh flerræ ær swæriæ sculu. fla ær flætte munhæfthe. bifliæ sic swa gufl hiælpæ. at fle göræ flæt ey fore wild. oc ey fore fæ. utan fore flæt at fle wæntæ flæt ræt markiæ skiæl wæræ. oc swa hauæ fle hört af flerræ forældrum wil annar man sæctæ hinæ ær markiæ skiæl ær til hændæ soræt. sighiæ at han hauir fangit nokat frammer mæfl köpe ællær andræ lund. fla stande fle fore mæfl tyltær eth otholbondæ. fore fly at aldungæ mughu ey annat göræ æn swæriæ flæn wiflær hæffl ær flæm flykke ræt wæræ flæt ær flerræ munhæffle fore hinum sculu swæriæ. bifliæ sic swa gufl hiælpæ at hini soro ræt. oc a han fore fly oc ængin annan man. warflær by aldær sæctathær um flæt sammæ fla skulu fle alli höffle eflæn. ær bo j by sammæn. swa marghæ sum fle æræ. oc ær allæ flerræ efl sum et munhæffle ware. siflæn gangi til ællefue mæn oflolböndær oc swæriæ æftir allum hinum. wil annær ey höfflæ eflæn af flem j by bo samman. fla misti han swa mikit sum han a j hinu ær at flem ilzskæs. oc hini hauæ flæt ær fle kallæflu ofnæ. ær annær man j for fallum flæn j flem by bor. flaghær han scal swæriæ. witi twe men hans forfal. oc siflæn han kumbær hem fla swæriæ han flæt sammæ ær hini soro allæ förræ. ær eflæn höfflaflu. oc haui sin lot swa sum fle flerræ. wiliæ aldungæ fle ær til warflæ næfndæ ey swæriæ markæ skiæl. fla liggiæ flæm wiflær flre marc. at kunugs ræte ær ey wiliæ swæriæ.

72. Skil {man} [men] um iorfl fle j bole ægho samman fla mughu fle hwær dagh iæfnæ sin j mællin swa at attung kalle a fiarflung. oc fiarflung ofna halft bol. oc halft bol ofnæ helt bol. helt bol ma cumma allan by til reps. swa margh bol sum fle æræ. wil ey firaflung repæ wiflær attung. ællær halft bol wiflær fiarflun ællær bol wiflær halft. ællær by wiflær helt bol. faræ flæn ær kiærær ofnæ hæræzsfling ællær a lanzfling. et oc annat oc stæfnæ flæm fling. ær ey wiliæ repæ. Cumbær han ey gen oc swarær. hanum ræt ær kiærær. böte hanum twa öræ fore hwært fling. oc siflæn stefnæ han hanum flrifliæ fling. gör han ey ræt [a] flrifliæ fling. böte hinum ær kiærær flre marc [oc kunungi flre marc.] fore rætlösæ

73. vm bool skil wifl allan by The men j bole æræ sammæn. mughu æm wæl iæfnæ sin j mellin siflæn saat ær. sum för. oc hin ær annærs hauir saat. misti sæfl {sinum} [sinnæ] {vm} (Æn) swa ær {at} (ey) vm bol skil wiflær allæn by. fore fly at fla scal biflæ til corn ær af skoræt. utan han lagflæ for bufl a. för æn fle saflo. fore fly ægho fle at repæ oc böre fore. oc mistæ sæfl sinnæ. um af flem reps nokæt.

74. Horo husætoft ma gen kallæ vtlænde oc vtlænde husætoft Sæl man ut lændæ sit. minnæ ællær meræ. oc hauir han siæluir æftir husæ toft. oc flæt til [flre] akræ en akær j hwær wang. um flre wangæ æræ. ællær twa akræ um twa wangæ æræ. ællær en akær vm en wang ær. oc far annær man siflæng at köpæ fle sammæ husæ toft. mæfl flrem ællær twem ællær enum akri. swa sum wangæ æræ til fla ma han witi alt ut lændæt til husæ toften {æra til} [um ey æra wiflær] giald. fiættæ wiliæ summi men at loghum hauæ. fore fly at for husæ togt scal man lefling innæ oc stuæ refle. ællær cumbær flæn illæ wiflær ær allæ skyldær scal vppe handæ fore husæ toftenæ oc ey meræ. scal oc ey swa wæræ at man scal witæ ut lænde til husætoft. fla wet rep ikke wætæ. fore fly at scal man {ey} [e] wæræ wiflær logh före sinæ hæfth. oc wet han horo mikit han a yuir attung ællær fiarflung (oc) mælær swa j gen. repæ um flu wilt. swa mikit hauir iæk fangit j flinum lot. oc flæt wil iæk hauæ fore minnæ hæffl sakæ. fla dughær rep ikke wætæ fore fly at ey taks fran hanum wætæ mæfl repæ. oc scal rep neflær leggiæs fla flykkiæs fle logh unyt wæræ. at man scal fore sinnæ hæffl saka witæ akær ællær æng fran husæ toft. far man oc alt ut lænde. fla ma han witæ husæ toft til ut lændæs mæfl flæm sammæ loghum. loghen skulu wæræ tyltær eth oflolbondæ.

75. Vm hæfth oc rep. Summæ wiliæ flæt at loghum hauæ at hwær scal flæn wiflær wærn wæræ ær flre {halmæ} halmæ hauir ofnæ hauit w ilt oc uspilt. hwat han hauir fangit. akær ællær æng. for fly at. ællær cumbar flæn illæ wiflær ær usall warflær oc fatökær. um han ma ey sæliæ bort. akær ællær æng. sic til hiælpæ. oc bo ofnæ sinni eghne husætoft til döflræ daghæ. mæfl litlu utlændæ. hældræ æn waræ annærs manz landbo. scal man ey mughu flæt göræ. fla flykkiæs han ey waræ fræls yuir sinu eghnæ. oc ey ær rep vnyt fore flæs sakæ. fore fly at fle mæn j by bo sammæn. witæ wæl hwilkin flerræ grannæ atung a. oc hwilkin fiarflung a. ællær {mmer} [mer] ællær minnæ. oc fore fly flaghær repæ scal oc witi flæt grannæ. at repæ scal. man wiflær hin annær oc repæs nokat af hanum. fla mistær han flæs um han mælæ (ey) j gen. för æn repæs. [æn mælær han sua j gen för æn repæs]. repæ um flu wilt. iæk {oc} [ællær] minæ forældræ haui fangit aff flinni iorflo öræs land. ællær meræ. ællær minnæ. flæs wil iæk ey mistæ. fore minnæ hæffl sakæ. hwat hældær flæt gar til flin mæfl repe ællær ey fla haldær han flæt ællær ey. æn flæt ær mæst rafl. at [mæn] wirflæ mer gufl. oc sannandæ. æn nokær annær mun. oc af hændæ sic ey gufl fore iorfl.

76. Quid iuris sit si aliquis promissionem super terre uendicione noluerit ad implere. Fæstær man andrum iorth at köpæ oc wil ey haldæ wiflær. han böte hanum siax ore. ællær siatæ manz efl. mælær han til köps oc wil ey haldæ böte twa öræ. ællær flriflia manz efl.

77. Quid iuris sit si aliquis noluerit a uendicione resilere. Thattæ wiliæ summi at loghum {hahauæ} (hauæ) um annær man sæl iorfl sinæ bort. oc skötær oc wil siflæn dyliæ. at han salde ey. oc ey sköttæ han. fla ma hin ær fic aldrigh waræ wiflær wærn. för æn han hauir fangit laghæ hæfth ofna iorflena flæt æræ flre halmæ ey flo at han hauir skötæ witni til. Jlskær annær man æn hin ær [saldæ]. fla scal e hin ær saldæ. wæriæ hanum til handæ. til han far laghæ hæffl ofna iorflena. Gitar han ey wart hanum til hændæ. för æn han far laghæ hæffl ofnæ. böte hanum flre marc. siflan han far laghæ hæffl ofna iorflenæ. fla wæri han siæluær fore hwærium {flæn} [flæm] ær ofna callær mæfl tyltær efl oflolbondæ. oc twigia mannæ witni. oc siflæn han far laghæ hæffl ofnæ. fla flarf hin ær saldæ ey wæræ j ooghum mæfl hanum. fore {utan fle wiliæ} [fly at han ma wiliæ]. brystæ hanum fore nokat {ær swariæ sculæ} [swik]. æn kan swa warflæ. at iorflæn gar hanum af handæ æftir laghæ hæffl. fore fly at flæn mate wranglikæ hauæ fangit ær hanum saldæ. oc han wil ey mæfl mene wæriæ hanæ. oc ey andræ mæfl hanum. fla ma han kallæ ofna hin ær salde. oc takæ af hanum sit wærfl atær. ællær logh. fore fly at iorfl scal iorfl wærthæ. ællær men fore swæriæ. flæt scal swa undærstandæ. at siflæn hin far laghæ hæffl ofnæ. oc gar hanum af hændæ. siflan scal hin ær hanum saldæ. ællær atær giældæ. ællær logh fore swæriæ. at han salde ey.

78. Thæt hauæ scanungæ oc stundum at loghum hauæt. at swa brat sum sköt warflær. oc sköte sammæn lukit. fla skuldi man flaghær waræ wiflær wærn. hwa sum at hanum ilzskæflæ.

79. Thæt wiliæ nu summi men at loghum hauæ. at um man skötær andrum iorth. oc cumbær hin wifl sinæ rætæ hæffl swa scam sum hun ær. ællær warflær. flo at ey se mer æn en dagh ællær twe. oc flo swa at ey se rans hæffl ofnæ. fla ær flæn wiflær logh ær fic. um hin ilzskær ær salde. Cumbær han ey sinæ hæffl [ofna]. oc dyl hin ær salde at han salde aldrigh. dyli mæfl tyltær efl oflolbondæ oc haui iorth sinæ. Jlzskær annær man æn hin ær salde fla cumbær flæn ey wiflær wærn ær köptæ. för æn han hauir haft flre halmæ. wilt oc vspilt flaghær han hauir hauæt swa laghæ hæffl ofna oc Jlzkæs siflæn at hanum. fla standæ han foræ mæfl tolf oflolbondum oc twigiæ mannæ witni. fleræ a sköte hioldo. bifliæ sic swa gufl hiælpæ. at han fic flæt af rætum æghande oc han hauir hauæt laghæ hæffl ofnæ. oc a han fore fly oc ængin man annan. gitær ey swa wart. löse hin ær ilzkær oc mæfl tolf oflolbondum. Skil thæm vm hæffl. fla scal næfnæ tolf mæn j hærafle. oc late flæm swæriæ flæn wiflær hæffl ær fle wiliæ. swa scal oc göræ hwær stafl ær mæn skil vm hæffl.

80. Sæl man andrum iorfl oc gitær ey hemlat. böte hanum flre marc. gitær han hemlat oc wil ey. oc sighær swa j gen. at han wil ey mistæ sinnæ iorfl. num hældær böte flre marc. aghæ aldrigh wal til flæs num han haldæ köpæ sinu

81. Quid iuris sit si duorum uterque eandem terram ab eodem comparauerint. Sæl man twem mannum iorfl haui flæn ær han wil hemblæ. utan hin annir hauir cumit sinæ hæffl ofna. fla waræ han wiflær {hæffl} wærn um flæt ær ey rans hæffl. æn mæfl rætæ ma han e hemblæ hwæm sum han wil. til han hauir andrum flerræ hemblat. ofna flingi. ællær fore konungi. ællær fore archibiscopbe. flo at han hauir andrum flerræ hemblat ofna gatu stæfnæ flæm sæli han tyltær efl. sæ kallær för waræ hemblat.

82. Qualiter quis possit uel debeat terram suam ab alio possessam reuocare. Jlzskær man iorfl at andrum. oc ma ey hemæ fa ræt af hanum stefni hanum fling. oc flingmæn læggiæ hanum laghstefnu at hin wæri iorfl fore hanum. ællær flæn lösæ ofna callær. swa sum logh ær. Sitær han quær oc wil ey söghiæ fling. böte hanum twa öræ. siflæn stefnæ han hanum annat fling. oc flingmæn mælæ flæt sammæ. ær fle mæltu ofna förstæ flingi um hans mal. gör han ey ræt ogna andru flingi böte oc hanum twa oræ. Siflan stefni han hanum flriflia fling. Cumbær han ey fla. böte oc hanum twa öræ. oc konungi flre marc. oc siflæn læggiæ flingmæn {hanum} laghstefnu fore hin ær kiærær. at han faræ til iorflæn mæfl tolf oflolbondum. oc {swa} [swæri] at handtaki at han ær rættær æghande. at fle iorflo ær han kiænnær sæ. oc siflæn faræ han atær a fling. oc flingmæn döme han wiflær iorflæ wærn. {swa} swa sum logh æræ. wil han æn fla kommæ oc mælæ j gen ofna fiarflæ flingi at hanum war ey laghleghæ stæfnt. for fly at han war j laghæ forfal ofna fiati fæ sins. ællær j sikdomæ ællær utan lanz til hælæghdome. Mælær han swa j gen. hauæ til flæs twiggiæ mannæ witni oc tyltær efl. oc waræ fly warflær. oc hin callæ atær ofnæ iorflenæ sum för ær mælt.

83. Qualiter defendere debeat terram que non sit in scotacione perpetuo facta. Sætar man sinæ iorfl at wæthium oc skötær at wæfl skötning. oc sighær hin siflæn ær iorflæn hauir j sinum hæfflum at hun ær wærulzsköt. fla ær hn wiflær witni at wærulzsköt [ær]. witi {flæn} [flæt] mæfl tyltær efl oflolbondæ. oc twigia mannæ witni. wil hin dyliæ at ey war wæfl sköt hældær æn wærælzsköt hin ær e wiflær wærn latæn. j sinum hæfflum hauir. mæfl flem sammæ loghum sum saghat ær.

84. de homicidio et homicidii emendacione. Faldær annær man j mandrap. taki aldrigh ættæ bot af sinum frændum. för æn han hauir böt en sal af sinu eghno. Siflan han hauir böt en sal af sinu eghno. fla sancki han samman fæflrinis frændær sinæ. oc ætlæ wiflær flem. hwar hwær flerræ scal böte mæfl hanum. oc siflæn frændær hauæ alt flæt samæn cumit. fla sæli fle ey en pænning flæm j hændær ær mannæn drap. för æn flæn sammæ dægh. oc fle sammæ stund ær han scal bötæ. flaghær bötær æræ j hændær saldæ. fla taki fle tryghd. æftir flæt fæflrinis frændær hauæ swa giort. fla göræ möflrinis frændær sammæ lund. flættæ hauir konung for fly swa skipæt. at hin ær man hauir dræpit sculi ey ættæ bötær taki af frændum sinum oc for hæghflæ. oc frændær nöflæs atær til at bötæ annat sinnæ mæfl hanum. ær annær kunnær man. ær ey wil böte mæfl hanum ær dræpit hauær man. fla ma ey hin ær man drap. nöflæ han til at bötæ mæfl sic. ey mæfl nam oc ey andræ lund. utan frændær sculu han nöflæ til mæfl konungs rætæ um fle gitæ ey ællær. Gör hin flær nokat j gen ær mannæn drap. swa at han nærmær frændæ sin. oc cumbær han bort mæfl nam fla bötæ han cununge flre marc foræ ran ær han giorflæ. oc flre marc hinum ær han næmdæ. wil han fliuftæs til at næmæ. oc warflær takin wiflær fla föræ han til flings. oc hænge vp sum annær {fliufær} [fliuf]. Cumbær han vort mæfl name. oc wil han hin sæctæ ær fæ atte. skiæræ sic flær fore sum for annær fliufnæfl. Jnnan hwærskyns sac ær man cumbær utan j. mandraps mal fla æræ frændær ey skyldæ at böte mæfl hanum.

85. Quod non solum homicida sed eciam qui comites extiterant multentur pecunia. Uarflær man sæctæflær fore flæt at han war j færfl oc j fylghæ mæfl hinum ær mandrap. hwat han ær hældær kundær man ællr ukundær man. wæri sic mæfl tyltær efl. brystær hanum logh ællr han gar wiflær. böte kununge flre marc oc frændum flre marc. Warflær man sæctaflær at han förflæ sar a. hin dræpin war. oc ær twigiæ mannæ witni til flæs. skiæræ sic mæfl iarne. oc ær ey witni til fla skiæræ sic mæfl flrem tyltum. gar han wiflær oc ær han skyldær fore. böte konunge flre marc. oc hinum ær sac sökær ni marc.

86. Si aliquis aliquem in domo occiderit propria uel in campo uel in agro ubi sibi quietis hospicium elegerit Far annær man mæfl wrefle. oc takær annar man j husæ {sinæ} [sinu]. ællr ofna akrum {simum} [sinum] sum han ær. ællær nokær annar stafl a marco flær sum han hauir saat sit spiut. ællær sin skiold ællr saflul sin laghat. oc swa takit {sit} [sic] hærbærghæ. fla fore fly at flæse mal æræ al til ens rættæ mælt æftir loghum um fla warflær man dræpin annæn flærræ stathæ. fla böte hin ær höffling war j fle færfl fullæ man bötær. oc fore hærwirki böte han af sinu eghno konungi fiuritiughu marc. [oc frændum fyritiughu marc.] oc hwær hin j fylghi war mæfl. böte kuningi flre marc. oc frændum flre marc.

87. Si aliquis domum cuipiam uiolenter fregerit Brytær man vp dör annærs manz oc hauir han fæm laxmæn mæfl fæm {fulk} (full) wapnum. oc takær han flær nokat bort mæfl iarne. warflær han uskiær at iarne. ællr han gar wiflær. fla böte han konungi fyritiughu marc. oc hinum ær sac sökær fyritiughu marc.

88. Si liber homo liberum hominem ledat Gitær annær man sannæt andrum a hændær mæfl twigia manna witnæ. at han fic sar af hanum fla wæri han sic mæfl iarne. ær sac gifs. ær ey witni til. fla wæri han sic fore {wafla} [waflwa] sar. mæfl tyltær efl. oc fore hulsar ær warflær. ællr j öfræ {holde} [hole]. ællr j næflræ. ællr j hoffle swa at hiærnæ ma se. fla stande han fore mæfl twæm tyltum. gitær han ey drughit logh fla böte han hanum ær sar fic fore {hwært} [waflwa] sar flre marc. oc fore hulsar siæc marc. oc konungi flre marc hwat sum hældær ær.

89. Dræpir man annar man ofnæ bötær böttæ. faræ frifllös oc fa aldrigh frifl. oc konung taki alt flæt han a utan hans iorfl. fiæn timæ konung ær innan lanz scal hwær man hauæ frifl. æn warflær man dræpin flæn timæ ær konung ær inlændæs. fla {læggiæ} [liggi] wiflær hans frifl ær drap oc fa aldrigh atær. {för æn} [utæn] han lösær han sum kunung wil oc hins dræpnæ {frændr} (frændær) wiliæ

90. {Kiærær} (Særær) man annan man mæflæn konung ær innan lanz. böte foræ sar sum logh æræ. oc konungi fyritiughu marc oc hinum ær sar fic firitiughu marc fore frifl brut.

91. Hændær man mandrap böte en sal af sinu eghno aldræ först. oc siflan sancki han sammæn fæflrinis frændær sinæ. oc fle ætlæ [horo] marghe fle æræ ær en sal sculu böte. oc hwat til hwærs flerræ lot cumbær at bötæ. broflær böte mæst. oc broflær sun halw minnæ. oc swa sum byrflin gar e. fiarmer. swa warflæ bötær (ee. haluo) [halw] minnæ. {oc} e til örtugh man warflær. siflæn ma ey minnæ warflæ. flaghær fæflrinis frændær hauæ swa giort. fla göræ möflrinis frændær samæ lund. ær broflær til. fla bötæ han halft mæfl möflrinis frændum. swa oc flæn frændæ ær bæggiæ wagha a kyni wiflær hin ær man drap. bötæ haluæ bötær hwær sum saghat ær. oc [half broflær bötæ alt] flæn wagh han ær wifl cummin. æn at ættæ bot scal man ey længær faræ æn man ær atær böttær. ey scal oc ættæ bot kræuiæ fore flæt barn siflæn warflær föt ær man war dræpin.

92. Mistær man næsæ {sinu} [sina]. fla taki han fullæ bötær. swa oc fore tungu swa oc fore bæthe öghon. oc fore baflæ hændær oc fore bafle fötær. Mistær man {oc} [et] öghæ ællær enæ hand. ællr en fot. fla taki han haluæ mannæ bötær Mistær man anbuflæ sinnæ j brokom sinum niflri. taki fullæ manbötær. [mistær han ens fleræ fla taki haluæ man bötær.] æn flo ær oc et af flem. ær til fullæ mannæ bötær gar um han mistær flæs.

93. Uarflær annær lim lytær af manni. swa at han ma ækki af nyttæ. böte hin ær lyte wete halw minnæ flær fore æn af ware mæfl allu.

94. Fore ena hand scal man böte halua man bötær. oc fore flumul fingær halw minnæ. o fore flæn fingær flær ær næst halw minnæ. æn fore flumul finær oc siflæn fore andræ fingræ hwat meræ warflær sar ællær lytæ tha bötæs e flæt ær mer warflær. swa ær oc um öræ manz oc tær manz oc allæ fle limmær man ma hyliæ mæfl hare sinu. ællr mæfl clæflum sinum. fla scal e bötæ hwat meræ warflær sar {ær} [ællær] lyte. lyte scal man böte æftær goflræ manna a syn. swa sum fle mætæ bötær til.

95. Fore hulsar scal bötæ siæx marc swa goflæ sum twa marc sylfs. ællær twigiæ tyltær efl. fore {waflæ} [waflwæ] sar scal bötæ flre marc swa goflæ sum enæ marc sylfs. ællær tyltær efl. fore stangæ hog ællær bardaghæ siæx {mar} [marc] swa goflæ sum twa marc sylfs ællær twigiæ tyltær efl. at ulytum manni. hwat skene sum han far. fla {bötæ} [bötæs] ey mer fore æn fæm marc sylfs. fæm sar bötæs manne. oc ey fleræ flo at han far fæmtæn. warflæ oc flere holsar aldrigh bötæs mer at manni ulytum. æn fæm marc silfs.

96. Uarflær man dræpin. oc ægho mæn alt {um} [æm] nær kynni wiflær hin dræpnæ. oc hin ær drap. bötæ mæfl hin ær drap. oc taki mæfl annar wagh swa mikit sum fle böte. ællr fle iafnæ swa sin j mællin. at flen sal læggiæs niflær ær fle sculu bötæ. ægho fle nærmær wiflær flæn dræpnæ. fla sculu fle [ey] böte mæfl flæn ær drap. æftir [bötær] fæstæ. fla scal hin ær drap rymæ wægh oc kirkiu. oc alla samfyndær. e til böt warflær oc trygd warflær takin.

97. Fore stens hog oc bens hog oc næuæ hog. oc hargrip oc iorflæ scuf. scal bötæ flre marc. swa goflæ sum en marc silfs ællær tyltær efl. warflær annær man haldin swa at (han) mughu ey misgöræ andrum manni. oc kiærær hin ær fore warfl bötæ hanum flre marc. ællær stande fore mæfl tyltær efle.

98. Si arbor succissa quempiam occiderit similiter quid iuris sit siquis inputeum communem lapsus fuerit. Höggiæ mæn træ sammæn oc faldær ofna annan flerræ swa at han dör af. fla bötæ fle ær mæfl hanum hioggo frændum hans flre marc. Dör man j brunnæ annærs manz. flæn ær han a ensamæn fla böte flæn ær brunnæn attæ. oc grauæ lot frændum hins döflæ flre marc. Druknær man j almænnings brunni. flæn ær alli grannæ ægho. flo at en groue fla bötæs ey hin döflæ atær.

99. Dör man j lergrauum ællær ræfgrawm bötæ oc hin flre marc. ær graue lot. æn flo sighær konung at fore flæskyns mal ællær grauæ scal man ey böte.

100. Fore allæn handlösæn waflæ. scal man ællr bötæ flre marc ællær sæliæ tyltær efl. baflæ fore horn oc fore hof oc fore hunzs tan. oc allæn handlösæn waflæ. oc fore flæs kyns wafla scal ey bötæ konungs ræt. oc ey archebiscops. utan hinum scal bötæ ær scathæn fik.

101. Föflær man wild diur ællær wildæ fughlæ. hwærs kyns sum fle æræ. warfle flem oc flerræ {giærningæ} [giærningum] æn far man sar af flem bötæ hin ær flem a swa saræ bot sum han giorflæ flæt siæluær. Dræpæ fle man. bötæ oc flæn ær flæm a fullæ manbötær. swa sum han haffli sialuær dræpit man. warflæ fle lös oc dræpær fleem aanar man. bötæ ey foræ flem hældær æn fore wild diur. warflæ fle j bandum dræpin. fla bötæ hin ær flem [drap] flokkæ bötær oc ey meræ.

102. Föflær man biorn ællr ulf ællær annær diur ællær fughlæ. fle ær af grymmæ naturæ æræ. oc dræpæ fle man. bötæ han ær flem a ni marc. særæ fle man bötæ flre marc. Föflær man fle diur ær (af) bliflæ naturæ æræ. swa sum hiort ællær hök oc dræpæ fle man. bötæ hin ær flæm a flre marc. særæ fle man bötæ oc flre marc.

103. Far man sar af {annæn} [annærs] fæ hwat flæt ær hældær hors {ær} [ællær] nöt. ællær hund ællær hwat flæt ær. giui fore frælsæn man lægisgift. oc ey meræ. foræ annöflogh man bæflæ daghswærkis spial. oc lækis gift. far man lytæ af flem fla bötæs lytæ oc gifs lækis gift æn ey scal mer giuæ æn flre marc at lytis botum {flem} [fore fle lyti] ær slict fæ {göræ} [gör]. warfla minni lyte. fla bötæs fle æftir goflæ mannæ a syn.

104. Uapnum sinum scal man warfla. warfla mans wapn mæfl rane af hanum takin oc far man sar mæfl flem. fla ma hin ær wapnin attæ sæctæ hin ær wapn af hanum tok oc take foræ flæt flrigiæ marcæ bot ællær tyltær efl. wil hin ær sar fic sæcte hin ær wapn af hanum tok oc take foræ flæt flrigiæ marcæ bot ællær tyltær efl. wil hin ær sar fic sæcte hin ær wapn atte at han læflæ wapn sin til flæs. dyli hin ær wapn atte at han læflæ ey til flæs mæfl tyltir efle ællær bötæ flre marc. Lær man wapn sin. oc warflær man dræpin. bötæ flre marc. ællær dyli mæfl tyltir efl.

105. Fore wafla sar scal ey bötæ konungs ræt oc ey archebiscops ræt. æn hinum scal bötæ ær sar fic. Sighær siflan konungs umbuzman at flæt sar war mæfl wiliæ giort. oc mæfl ængin waflæ. fla scal flæn ær sar wetæ först swæriæ at han giorflæ flæt mæfl waflæ oc ey mæfl wilia. flær næst scal flæn til gangæ ær sar fic. oc swæriæ at flæt sammæ ær sat ær hin sor. oc siflan gange til ti mæn lotæ wætte oc swæriæ æftir flem bathom. flæt ær flæt enæ mal ær næfnd cumbær fore konungs ræt.

106. At flrifliæ sal ma hin ær man bötær atær. witæ j graf mæfl flem dræpnæ. flre marc [mæfl] tyltir efle fore sar. ællær siæx marc fore stange hog mæfl twem tyltum.

107. Fore walrof scal sæliæ tyltær eth. ællær bötæ ut flæt takit ær oc til flre marc.

108. Far man sar ællær bardaghæ ællr af hog aldrigh ma raflæ sac giuæs. at manne liuande. æn at manne flotum um raflæ sac gifs. böte hin ær sac ær giuin ni marc um han ær sandær fore. ællr han dyli mæfl flrem tyltum um han ær uskyldær.

109. {Sætær} [Raflær] man bast oc band ofna annæn man. böte hanum flre marc. ællær dyli mæfl tyltær efl. raflær man uskylt heflwarflæ ma innan annars manz {efl} [eghn]. bötæ flre marc. ællær dyli mæfl tyltær efl. ey scal man fore flere mal swaræ raflæ sac. ey fore fæ stolæt hældær æn fore andræ sac.

110. de iuramento caucionis et equalitatis. Thaghær man hauir böt atær man. fla scal för hins dræpnæ arwm iafnaflæ efl mæfl tolf næfndom mannum j kyni sinu. oc ey sculu fle swæria at hælaghdome. utan at bok. oc bifliæ sæ swa gufl hialpæ. oc [fle] bok ær han bar foræ han at mæfl thy at kynni mæn oc bægiæ flerræ wini giorflæ flem swa sattæ fla wildæ han slikæ sammæ bötær take af flem um fle hafflæ {flæt} [swa] giort wiflær han sum han giorflæ wiflær flem.

111. Uetær man andrum sar ællær bardaghæ. fla scal han endammæn swæriæ iafnæflæ efl mæfl fly samma munhæffle ær fore mandrap ær saghæt. æn tryghdær efl scal ey före at manne udræpnum.

112. Uarflær manz flræl dræpin. fla scal ey iafnaflæ efl före fore hanum. hældær æn fore annat fæ manz um flæt ware dræpit

113. Far man sar gönum lar ællær læg ællær arm (swa at flæt hawi twa munna. fla scal flær fore böta siax marc swa sum fore hulsar. warflær man hoggin) at eno hogge swa at han far sar j allæ fingræ sinæ. bötæ hin ær sar wette fullæ sarbötær. fore hwær fingær. swa oc [um] han weter annar stafl fleræ sar at eno hugge. böte e al fle sar man far

114. Ueter man andrum flær sar ær ben taks af. bötæ sar sum logh æræ oc öræ pænningæ fore hwært ben flær af taks e til fæm ben warflæ af takin.

115. Thaghær man hauir man dræpit fla sculu andræ mæn faræ mæfl hanum til lanzflings. oc bifliæ hanum frifl a. flingi. oc han biufle bötær fore giærningæ sinæ. ær han ey bolfastær ær man hauir dræpit. fla sculu fle men warflæ hanum til botæ ær hanum til flings fuldæ. flaghar {frælsæn} [fræls] man takær wiflær bana sac ofna lanz flingi. fla ma ey siflan andrum manne giuæ bana sac. utan fylghis (sac) ællær saræ sac ællr raflæ sac.

116. Gifs manni bani sac um annan man. oc dyl han fore sialuan sic oc gar han wiflær fore sin flræl at han wetæ hanum banæ sar hinum dræpnæ sæliæ thrigia tyltær efl fore sic sialuan. oc bötæ fore flræl sin sum logh æræ.

117. Sighær man at æftir star af botum flre marc. dyli hin ær sac ær giuin mæfl tyltir efl. sighær han siax marc dyli mæfl twem tyltum. siflæn warflæ ey loghæn höghre. fla at fyritiughu marc star æftir. swa ær logh um all giald annur.

118. Varflær man dræpin oc lönæs flæn ær drap. swa at ængin man gar wiflær. fla standæ næstæ aruæ offna flrim lanz flingum. oc spöræ æftir sannum banæ frændæ sins. gar ængin man wiflær fla gange {han} (ban) æftir. siflæn stande næste aruæ. ofna twem lanzflingum oc giui flem banæ sac ær han wil um frændæ sin döflæn. oc tu förstæ fling scal han ey lata stæfnæ [flem ær han wil sac giua um frændæ sins döflæ. flriflia fling scal han lata stæfnæ]. oc hauæ flær fling witni sit oc twigiæ mannæ witni til flæs at han ær sandær {at flæs} [bani at flem] dræpnæ. oc twigia mannæ witni at flæt ær flrifliæ thing. swa at han scal hauæ flær siax mannæ witni til. twigia mannæ witni til at hanum {war stæfnt fling} [ær flæt fling stæfnt]. (oc twigia mannæ witni at flæt ær flriflia fling) oc twigia mannæ wittni til flæs at han ær sandær banæ at flem dræpnæ. Cumbær hin sæcti til flrifldæ flings. oc mælær j gen. skære sic mæfl scuz iarne. oc hin ær sac söghær wete hanum ey asswaru efl. Swarær han ey a flriflia flinge. fla sokær {han} [hin] {frfl} (frifl) hans. Wil hin sæcti æn standæ a fiarfla flingi oc mælæ j gen. skiæræ sic mæfl tyltær efl. um hin ær sac sökær hauir ey witni til flæs at han ær förræ sottær ofna flrim flingum. hauir (han) twigia manna witni. fla bæri hin sæcti scuz iarn. warflær han uskiær at fly iarne. fla ware han {uskyldær} [skyldær] at fle sac. warflær han skiær at fly iarne fla bære han annat scuziarn fore sac. oc hin. ær sac sökiær fulli hanum ey mer a hændær swa scal sökiæ ni mannum a hændær. æn warflær ængin vskiær innan flem ni mannum. fla ma han flæn tindæ til scra cummæ. oc swa [scal] han flæn tindæ ofna flingum sökiæ. sum hini ni men förræ. fla han scal a scra gangæ. fla scal hin ær sac sökiær særiæ hanum a hændær mæfl tolf mannum at han ær sandær bane at flem dræpne oc fle göræ flæt ey fore fæ oc fore wild. ællær awnd. utan fore flæt at han ær sandær bane at flem dræpnæ. oc fle witæ flær hwær flæn ær swæriæ scal. j flem tolf scal ey minni eghn hauæ æn til siæx marc fore fly at um han warflær skiær a skra. fla scal hwær fleræ bötæ hanum flre marc. oc archibiscope flre marc.

119. Si alicuius seruus interficitur. Uarflær manz flræl dræpin. bötæ hin atær ær han drap mæfl flre marc oc a tylter efl at han war ey bæflræ. ællær late til swa mikit sum han wil. oc {ey} [e] tyltær efl ofna. warflær flræls hand af hoggin. bötæ hin ær af hiog half andræ marc. oc tyltær efl at han giorfle ey meræ skaflæ at fly af hogge. ællær late til swa sum för ær mælt. warflæ bathæ hændær af hoggnæ. bötæ flæn ær flæt giorflæ flre marc oc swa til ællær logh ællær fæ sum för (ær) mælt. warflær flræl barflær ællær han far sar. galdæ hin ær giorflæ daghswærkis spial. oc giui lækis gift. oc bötæ bondanum twa öræ. fore flokkæ hwat sum fræls man gör wiflær bondans hinæ annöfloct. swa at bardaghæ ær ællær sar. oc ey lytæ. giui lækis gift oc gialdæ daghswærkis spial. oc twa öræ bondanum fore flokkæ warflær lyti. bötæ flem æftir goflræ mannæ asyn oc ey mughu lyti höghree warflæ æn til flrigia marca hwilkin fle warflæ.

120. de homicidio quod serws uel mutilacione. Dræpar flræl frælsan man ware hins wald ær flræl a. hwat han wil hældær latæ ut sin flræl hins dræpna frændom j hændær oc til siax marc ællær haui sin flræl oc bötæ ni marc.

121. Hamblær flræl frælsan man ællær særær aldrigh ma han mer fore göræ (æn flre marc) at manni udræpnum. bæriær flræl frælsan man böte oc bondæn flre marc ællær dyli mæfl tyltær efl.

122. Alt flæt ær fræls man bötær mæfl fyritiughu marc fore sine eghnæ giærninggæ. flæt scal bötæ mæfl ni marc fore sins flræls giærninggæ. ællær han late ut flræl oc til siax marc. æn konung wil flæt at loghum hauæ at flræl ma aldrigh fore göræ mer æn flre marc at manne udöflum.

123. Qualiter libertas {debet} (debeat) dari seruo et quam satisfactionem prestari debeat si liberum occiderit uel que pro eo. Giuer man annöfloghæ hionæ frælsæ ællær flæt lösær sic til frælsis. fare flæn ær frælsi giuir ællær hin ær lösæ latær. ællær næstæ aruæ til flings oc af sighis hanum. oc annær man scal han taki j æt mæfl sæ. oc warflæ hans giærningum. bötæ foræ han haluæ mannæ bötær um han dræpir man. oc swa takæ fore han mæfl andrum hans aruum. um han warflær dræpin. swa alt flæt han gör. ællær annær man gör wiflær han. bötæs e minni æn han frælsboræn waræ. wil ængin man taki han j æt mæfl sæ. oc gör han nokat siflæn til brutæ. bötæ han sialuær fore sic lindæ bot. förstæ ar oc annat oc flrifliæ. ællr han fly oc hættæ fore sic sialuum.

124. Uarflær frælsgiui dræpin. oc mælær annær man æftir hanum. witi mæfl tyltær efl. oc twigia manna witni. at han tok han j æt {mæfl} mæfl sæ. ællær at han ær næste nithi warflær han sæctæflær at han tok han j æt mæfl sæ. oc dyl han dyli mæfl tyltær efl. flæn ær han hauir takit j æt mæfl sæ. scal bötæ fore hans giærningum flrifliung af allum botum. oc twa lotær hans frændær. ællær han sialuær bötæ mæfl lindæ bot swa scal oc han takæ af allum botum ær fore han warflæ böttæ.

125. Cumbær frælsboren man innan annöfloghan dom. mæfl fly at han warflær hærtakin oc siflæn saldær oc warflær han dræpin. fla ægho hans frændær oc næstæ nifliæ at takæ fullæ man bötær fore han. oc giuæ {bodanum} [bondanum] flær han attæ swa mikit af flæm botum sum hanum costæflæ flæn dræpnæ flaghær han köptæ han.

126. Qualiter homo liber serws fieri potest Stial man oc warflær giuin konungs umbuzmanni. fla a han at warflæ flræl j konungs garfle til han lösæs flæflan. ællær hanum gifs frælsi. æn ey ma han mæfl loghum skiliæs flæflæn j annars manz wald waflær atær fræls oc siflæn dræpin. fla bötæs han atær mæfl fullum manbotum. æn warflær han dræpin j konungs garfle. oc j {annöfloghan} [annöfloghum] dome. fla bötæs han atær sum konung wil. fore fly at frændær mughu ey mælæ æftir hanum. fore fly at han stal sic andrum manni j wald.

127. Qualiter aliquis seruo consanguineo suo libertatem possit optinere. Uil annær man kallæ manz hionæ frændæ sin. ællær frænkunu sinæ. oc swa til frælsis cumma. witi flæt mæfl tyltær efl oc twigia mannæ winti. oc lösæ han hin mæfl bondans wilia sum han ma at kumma. oc ey andræ lund.

128. Qui petit aliquem in libertatem aliqualiter liberum probare debet. Callær man manz hionæ frælst wæræ. witi flæt mæfl tyltær efl oc twigiæ mannæ witnæ. at flæt cum aldrigh innan {annöfloghon} [annöfloghan] dom fore sinæ {egeghnæ} (eghnæ) giærninge. oc flæt gange bort [frælst] fore ængin pænning. ær flæt kunæ oc far hun börn fle stund hun ær j annöfloghom dome gange bort mæfl allum sinum börnum frælsum.

129. Quantum pretium conseui debeat qui seruum fugitiuum domino suo reddat. Takær man hiona annars ofna löpstighum löse hin ær a innan lanz foræ twa öræ. utan wazbaræ oc utan lanz oc utan konungs riki fore half marc. Far man æftir hionæ sit oc hittir flæt. taki flæt bort sac löst hwar sum han hittir flæt. æm wæl j kunungs garfle oc archibiscops sum j annars bondæ. Ransac scal ængin man syniæ andrum flær sum han wil ransakæ æftir hionæ sinu.

130. Alt flæt fæ annöfloght hionæ aflær j bondans hæfflum flæt a bondæn at göræ af hwat han wil flaghær han giuær hionæ sinu frælsæ. ællær flæt löser sic til frælsis.

131. de furto. Uarflær manz fæ stolet ællær costær hans. oc far han flaghær æftir oc far takit hin mæfl ær stal. sæte a band oc bindæ. oc före han til flings oc göræ flæt af hanum ær fling men wiliæ. oc fle dömæ til. æn far han ey takit fliuf mæfl coste sinum. oc kiænnir han siflan jnnan annars manz hæfflum. fla ma han ey takæ man. num tak fore cost sin. oc fari æftir {sum} sum logh æræ.

132. Hittir man annan man a wægh mæfl heste sinum. ællær andrum coste sinum tak före at hanum til förste by. oc han fa flær tak fore sic ma han ey flær fa tak for sic. fare mæfl hanum til annær by. far han ey fa tak for sic. fare mæfl hanum til flrifliæ by. far han ey flær tak fore sic. fla ma han ey længær draghæ hin ær costæn a mæfl hægumæ sinum Siflæn föræ hin ær costæn a hin ær han tok mæfl coste sinum hem til sin eyn oc lægge fore hanum iarn oc fiatur. oc late han læggiæ sialuir ofna sic. wil han ey siæluir ofna sic. læggiæ. fla lægge bondan ofna han oc waræ saclös. bæfle fore konungs ræte oc archibiscops. oc fore hinum ær han laghflæ iarn a.

133. Band oc stok ma man ey föræ ofna annær man æn flæn ær man takær mæfl costæ sinum. oc wil (til) things föræ. oc mæfl fara sum fling men dömæ til.

134. Tac scal man fa foræ sic hwar sum han ma hældær hem til sins eghins hus ællær til flings. Ma han ey fa tak fore sic. fla föræ bondæn han til hæræzflings mæfl coste sinum u bundin. oc flo j fiatre oc j iarne Ma bonden ey fa ræt a hæræzsflingi. fla næfne hin ær mæfl costæn takin ær. köpæ sin ællær hembyghd sinæ. oc hin ær costæn a fare flit um han wil. æn wil han ey flit faræ. flæn ær takit hauir hin mæfl coste sinum. fla wisi han flighat andæ men oc late lete um swa ær. at hin takne hauir flær hembyghd. ællr köpæ {sinæ} [sin]. æræ flær noghre fle mæn ær han wiliæ röctæ fla cummi fle oc lösæ han Far bondæn {ængæ} [ængin] flæsæ staflæ ræt af flæn tackne. fla föræ han til lanzflings oc göræ flæt af hanum ær landæ dömæ.

135. Si scrutineum negatum fuerit Tapær man cost sin oc far æftir oc beflæs ransac hema at annars manz. oc syns hanum. tha kalle han til twa grannæ ællr flre. oc late flem höræ at hanum syns ransac oc annær ræt. oc fare siflan til {flins} (flings) mæfl flingwitni sinu Netær {han} [hin] at han syndi hanum ey ransak stande fore mæfl tyltær efle. brystæ hanum (logh). böte konungi flre marc oc bondanum flre marc fore flæt at han syndi hanum ransac. siflæn waræ {bondan} (bondans) wald horo mikit han wil hanum kænnæ oc foræ giuæ

136. Quid iuris sit si scrutineo facto res in uenta fuerit. Spör annar man hema at annærs manz at coste sinum fliufstolnum oc netær hin at ey ær hemæ at hans. oc ransakær bondan siflin oc hittir flær cost sin. fla ær hin tökær sum annar fliuf ær fliufnaflæn hauir hyst. oc bondan hauir fangit flæt han scal. fla taki kunung allæn hans howofl lot oc ey meræ. warflær nokat [hit] undir andrum lase. ællær flrifliæ j husfrö hæfflum. fla ær hun oc tök mæfl allum sinum howofllot. börn scal man ey takæ oc ey flerræ lot. utan at fle æræ swa waxæn at fle mughu oc stiælæ

137. Quid iuris sit si animal suum quis in possessione alterius de prehenderit. Kiænnær man cost sin hema at annærs manz utan ransac. fla scal tac foræ. oc hin ær handæ mællin hauir scal fa hanum tak til flings oc af flngi. fla læggiæ flingmæn fæmt fore hin ær costin hauir handæ mællin at han ware hemæ ofna bro fial {simi} [sinni]. oc wæri fore hinum ær sæ kiænnir mæfl tyltir efle. oc twigia mannæ witni fore hema föt um flæt ær quikær cost sum hest ællær oxe ællær annat quict fæ. fior ey flæn swa swæriæ ær handæ mællin hauir. fla lösæ hin ær sæ kiænnær mæfl halui tylt oc ængu {witnu} [witni] fore fliufstolæt ællær fore ran takit.

138. Jlzskæs clæflæ uskapæt ællær oxæ uskæft. ællær swærfl u fætlat. ællær slikt nokat. wæri hin ær handæ mellin hauir mæfl tyltær efle. oc ængu witni. at han fic flæt mæfl rætæ torgh köpæ. Jlzskæs skapæt klæflæ ællær skæft öxe ællær fætlat swærfl. cummi weflær köpe sin. ællær win sin. oc wæri mæfl tyltær efle. gitæ fle ey wart. fla lösæ flæn ær sæ kiænnir mæfl haluæ tylt swa sum för ær mælt. Sighær bondan at han næfndæ för annær win til. fla standæ hin foræ mæfl tyltær efle. at flæn samme ær hans {rætæræ} [rætær] win. oc ey næfndæ han annan win för til. ma han ey cumma wiflær sin köpæ ællær sin win oc hauir han twigia manna witni til. at han fic flæt at rætu köpæ. fla æræ borto bast oc band oc kunungs ræt. æn bondæn taki ut sit oc a tyltær efl at han fic (ey meræ) bristæ hanum witni swa sum win oc köpæ latæ ut bondans cost oc a twe gilde mæfl kunungs rætæ.

139. Si suspectum quis aliquem habeat et furtiue rem suam subtraxerit. Kænnir bonde cost sin hwærghen utan wil giuæ andrum manni fliuf sac um flæn cost stolæn ær. fla fari han a hæræzfling oc sighæ fore flingmannum at hna ær fliuf hans. fla sculu flingmen bifliæ han stæfnæ fliuui sinum til flings annærs. Cumbær han ey til andru flingi oc mælær j gen. (fla næfnæ flingmen flriflia fling fore hanum. Cumbær han ey til flriflia fling oc mælær j gen.) fla dömæ flingmen bondanum ut sinæ {wurflningæ} [wirflning] oc kunungi sin ræt. oc fliuui mat ban j hæræfle. Siflan bonde hauir fangit fliuui sinum mat ban j hæræfle oc kunungs ræt ut sot oc sinæ {wurflning} [wirflning] fla fari han a öanzsfling mæfl hæræzflings witni oc sighi til at han hauir swa mæfl sinu male faræt. wil fliufær æn fla gen mæle ofna lanzsflingi at han ær sottær ængælefl. fla scal han skiæræ sic mæfl skuz iarne. brændær han at iarne. fla brændær han bondanum til sinnæ wirflning oc a twe gildi. oc kunungi til sins rætæ. warflær han skær at iærne. fla taki bondan atær up af ny sinæ sac. wil fliufær ey gen mælæ ofna lanzsflingi. fla far bondæn hanum frifllöso. oc wapna tac ofna bac a lanzflingi. oc förræ ma bonden ey [fa hanum] frifllöso

140. Er hin ey hemæ til flings warflær stæfndær fore fliufnafl. fla witi fle men hans forfall ær warthnath ær ofna hans male. ær han innan lanz usiukær. fla scal betæ han mæfl flrim flingum. (ær han siukær fla scal bifla halwan manafl.) ær han æn fla siukær. fla fæstæ næstæ nithiæ iarn oc bæri fore han. brændær hin ær bar. fla brændær j bo hins ær sac ær giuin. dör hin {sæcsæcti} [sæcti] för æn iærn ær boret oc dyli aruæ at iærn war fæst. fla dyliæ fle mæfl tyltær efle. sæctær han aruæ siflæn. at faflær flerræ war fliufær hans. fla far han ey iærn af arwm vtan tyltær efl. æn hin sæcte utanlanzs oc flo j konungs riki sinu eghno fla scal leggiæs fore hanum halfs manaflæ stæfnæ. ær han utan kunungs riki sinu eghno. fla scal bifla manafl. ær han til hælaghdoma farin oc ær flær witni til. fla scal biflæ hans en dagh oc iamlangæ.

141. Si sponte quis confessus fuerit si rem inuenisse que furtiue subtracta deputatur. Star hin sæcti ofna förstæ flingi. ællær andru oc biuflær næfnd fore sic j hæræfla sinu. fla næfnæ hin ær sac sökær tolf mæn sliki sum han wil af allu hærafle kallær hin sæcti nockræ uuini sinæ. fla ma han flre men undan takæ. oc ey flere. oc siflæn næfnæ hin ær sac sökær andræ flre men. j flerræ stafl. oc latæ [flem] swæriæ a fly sammæ {flingu} [flingi] ællær andru fly næstæ flingi swær næfnd fla gangi hin sæcti sac lös bort. brystæ hanum næfnd. fla bæri han iærn. oc hin ær sac söker wete hanum ey asswæru efl. wil hin sæcti ey wiflær næfnd taki. fla bæri han iærn. oc hin ær sac sökær wete hanum asswaru efl. æræ flre men borto af næfnd. fla swæriæ scal. fulli hwar flerræ {witnæ mæfl}. forfal mæfl twigia manna witnæ af næfnden sialf. oc næfnæ {andræ} flaghær andræ flre j flerræ stafl oc late swæriæ. æræ fleræ bortæ æn flre men. fla bristær hanum næfnd. siflæn bæri han iarn sum föræ ær mælt. Tröstær hin sæcti ey sæ a næfndæn. fla sighi han atær næfnden twem natum ællær flrim fore fling. fore fly at han cumbær fla iarn wiflær. oc hin ær sac sökær wete hanum. assöræs efl. Sac sökiær ma ey andræ lund sökiæ æn nu ær mælt. utan han hættæ wiflær kunungs ræte. fle men witni bæræ. oc annars manz forfal sculu fulla sculu swæria at handtaki oc ey at bok.

142. Star hin sæcte ofna förstæ flingi ællær andru oc biuflær flær til tyltær efl. oc twigia mannæ witni at han hitti flæt sammæ ær han sæctis foræ. oc han liusde flæt a gatu stæfnæ. oc kirkiu stæfnu oc a flingi. oc for allæ lund mæfl sum logh æræ. fla taki bondæn ut sin cost. oc a tyltær efl at han fic ey meræ. Ryftir han sialuir sac æftir sic. för æn han warflær sæctæflær at kirku ællær a flingi late ut flæt han fic oc a tyltær efl. at han fic ey meræ oc ware saclös bæflæ fore kunungs ræt oc fore bondanum.

143. Thæn ær andrum scal wetæ asswaru efl. scal biflia sic swa gufl hiælpæ at han ær sandær fore fle sac ær han giuær hanum. oc han gör flæt ey foræ awnd ællær illan wiliæ. utæn foræ flæs sakæ at han wet han sanna waræ fore fle sac ær han giuær hanum

144. Sæl man bort hæst ællær oxæ. ællær annar cost oc ilzskær atær flæn sammæ ær salde. fla standa hin ær handæ mellin hauær fore mæfl twigia manna witni. co swa miclum loghum sum wirflning ær ofnæ fly ær ilzskis oc wæri sæ til hændæ. bifliæ sæ swa gufl hialpæ. at han fic flæt sammæ ær nu ilzskæs at hanum. af flæm samma ær nu ilzskær. Jlzskær annær man æn hin ær salde. wæri hin ær handæ mellin hauir ællær hin löse sæ kænnir. swa sum för ær saghat um flæskyns mal.

145. Thingmæn sculu mæfl loghum döma fliuf til hangæ fore half marc mun oc ey fore minnæ. stial han minnæ fla mughu fle dömæ af hanum hufl ællær slikin annanlim sum fle wiliæ. ællær at han warflæ flræl innan kunungs garfle. fore fly at flingmen ægho wald at göræ af hanum e hwat fle wiliæ. flaghær han cumbær ofna fling. fore half marc ma man hængiæ up fliuf. oc ey fore minnæ. æn stiæl man fæm pænningæ. fla ma bindæ han oc föræ til flings. oc göræ flæt mæfl ær flingmen wiliæ. æn flo ær han fliuf um han stiæl en pænning. ær han kirkiubrytare. ællær morflare fla mughu fle dömæ han j hiughl.

146. Kunæ manz ma ey mæfl loghum mer sæliæ af bondans bo æn fæm pænningæ mun utan bondans wit. æn wil hun oflikæ swa bort sæliæ fla ma hun mikil scaflæ göræ. um hun ær usnial kuna. fla scal bondæn til flings faræ. oc sighia til at hun gör swa hans kunæ. hwa sum [siflæn] köpær wiflær hana minna ællær meræ. gialdæ atær flæt han kiöptæ af hænnæ mæfl sornom efle. oc fa ækki af hinu han galt j gen. swa oc um han köpær wiflær bondans sun. ællær wiflær hans dottær æn fliuf sac scal han ey swaræ. um han köpær wiflær bondans kunu. ællær sun ællær dottær. æn löpær han wiflær annöfloct hionæ. ællær leghæ hionæ. fla gialdær han atær flæt han köpær. oc swaræ fliuf sac foræ flæt.

147. Summi men wiliæ at flingmæn sculu ey mughu dömæ af fliufi öræ ællær andræ limmir. utan kunungs umbuz man late flæt dömæ af. æn flæt ær ey flo sat. fore fly at flingmæn ægho fliuf wald.

148. Fastu hælgh ællær annær hælgh ma aldrigh dughæ fliufiu til flæt at han scal ey iarn bæræ. oc skiæræ sic foræ fliuf sac. oc j hwærre hælgh ma man lösæ sit eyt flær han kiænnir flæt fore fliuf stolet ællær ran takit. ær annær hælaghær dagh j uku fla scal ængin man iarn bæræ. oc ey hauæ wanta ofna hænde.

149. Star man ofna flingi oc giuær andrum fliuf sac. fla scal han hanum ofna hændær mælæ. oc swa æftir faræ sum logh æræ. wil han ey æftir faræ oc at mælæ. böte kunungi flre marc. oc hinum flre marc ær han kallafle fliuf.

150. Beflæs man ransac hema at annars manz. oc ær bondæn ey hema utan kuna hans. fla scal hin ær ransakæ wil calla til twa grannæ ællær flre. ællær swa marghæ sum han wil. oc late flem wiflær wæræ. hittis flær flæn cost ær flær ransakis æftær fla ma han ey takæ kunu bondans oc bindæ. oc ey bort föræ hwærtegh lösæ. ællær bundna utan tac fore flæn cost. ær han kiænnær sæ. oc grannæ ga j tak fore til bondan cumber hem. oc fla wæri han sum logh æræ. ællær hin lösæ sum logh æræ.

151. Siquis super furto serws conuentus fuerit. Stial bonda flrææll ællær dræpær fæ annærs manz swa got sum tiughu marc ællær bætræ latæ bondæn ut flæt han wil oc a tyltær efl. oc flræls huth flær til ællær öræs bot hwat han wil hældær ær flræl aa.

152. Ryftir bondæn sialuir sæghu æftir sinum flræle. fla a han ey at lösæ flræls huth. oc ey latæ huflstrykæ. dyl bondæn at hans flræl giorfle flæt ey ær han sæctis fore. fla bæri hans flræl iarn. oc hin ær han sæctir wete hanum [ey] asswaru eth. brændær flræl sic. fla lat bonden ut flæt hwan wil oc a tyltær efl. ey scal flræl bæræ iarn fore minnæ. æn fore half marca mun. kiænnis {han} [hanum] minni fliufnafl fla dyli husbondæ hans mæfl flriflia manz efl. gar han wiflær nokat. late bondæn ut flæt han wil. oc a thrithia manz efl.

153, Quid facere debet qui alienum serwm in furto deprehendat. Stial bondæ flræl nokat oc warflær han gripin mæfl. fla föræ hin ær takit hawær han til flings. oc fa flingat husbondæ hans buth. wil bonden ær flræl a gen cumma. gialde foræ sin flræl swa mikit sum han wil. oc a tyltær efl. oc twigia manna witni til flæs at han war a löpstighe. oc hufl af flræli ællær han löse mæfl öræ ær flræl a. wil ey bondæn gen cumma oc lösæ sin flræl. fla haui hin ær han hauir takit twigia manna witni til flæs at flæn flræl ær fliufar hans oc fa dom af flingmannum oc hænge up han

154. Uil bryti ey skæræ band af flem fliufi ey scal up hængæ. fla döme flingmæn band af hanum. oc bonden ær han hauir takit skæræ sialuir band af hanum mæfl flingmanna dome. oc ware siflan sac lös fore kunungs umbuz manni.

155. Hos omnis pisces qui repereuntur inlitore waris usui conceduntur Engin fisk ma heta wrak utan styria oc görlæ oc hwal. æn flo scal flæn ær först hittir hwal takæ sæ byrfli af um han gar. oc sighi til j kunungs arfle. Riflær flæn ær först hittir. takæ sæ hæst fat. aghær han taki sæ las. ær han a skip siaxærflo takæ skips farm oc scal hwar flæn ær först hittir tighæ til j kunungs garfle. Sighær han ey til. böte flre marc. ællær stande fore mæfl tyltær efl.

156. de permare ad terram propulsi. BRytær man skip. æa ma hans cost aldrigh warflæ wrak e mæflan han gitær sialuar burghit mæfl slikum mannum sum han ma til fa at hialpæ sæ. oc sinum coste. oc ma konungs umbuzman ey fore biuthæ hanum at hiælpæ sæ oc sinum cost. mæfl slikum mannum sum han ma til fa mæfl bön ællær mæfl legho. siflan han af sigs oc han gitær ey mer burghit fla a kunung oc hans umbuzman at takæ oc ey förræ. utan flæn ufriflæ man ær skip hauir brutit.

157. Cumbær nokær cost wrakandeis at lande. oc fylghær ængin man. fla scal hin ær hittir sighia til oc liusæ um annær man kiænnir sæ flæn cost kænnær sæ annar man lösæ sum logh æræ. kiænnir sæ ængin man. fla scal kunungs umbuzman takæ oc gömæ en dagh oc iamlangæ. Cumbær hin æftir sæ kænnær fore thæn timæ. oc bor han innan konungs riki. dryghæ til winningæ logh. flæt ær siata manz efl. bithi sæ swa gufl hialpæ at han ær rætær arf taki. ællær rætær eghande at flem cost. oc haue flæt han kiænnær sæ. oc gialde hinum costnafl ær gömt hauir. um han lagfle nokar costnafl ofnæ

158. Qualiter puniendi sunt qui animalia sua tollunt hiis qui ea agris uel pratis suis deprehendunt. For hand ran scal böte flre marc ællær sæliæ tyltær efl fore. æltær man in nam fran andrum manni utan {giærfle} [garfle] hans. böte twa öræ. ællær sæli {flrigia} [flrifliæ] manz efl fore. takær man in nam ut af annars manz garfle utan hans wiliæ. böte flre marc ællær sæli tyltær efl fore.

159. Far man mæfl sinum wiliæ mæfl hiortho sinni j annars manz wangi. mæfl hund oc mæfl hirfle. gialde akar spial oc böte flre marc. ællær dyli mæfl tyltær eth Cumbær hiorth (ællær stofl ællær swinæ wrafl mæfl wafla) j annars manz akær ællær æng. læggi half marc wæfl fore. oc {mæte} [late mætæ] akar spial. oc gialde mæfl {flrigia} [flriflia] manz efl akar spiall.

160. Thor hors göræ stofl. oc tolf nöt hiorfl. oc tolf swin wrath. takær man grannæ sins örk en ællær twa j akrum ællær j ængum. ællær annat fæ um flæt ær minnæ æn hiorth. late mætæ akirs spial oc gialde corngiald. mæfl en efl sinum {at} at hans fæ giorfle ey meræ skaflæ at fly in name Sighær han at han hauir (för) fangit skaflæ af hans fæ. fla sæli han flriflia manz efl fore sighær hin ær fæ a at flæt war takit a flot oc ey j akrum ællær j ængum. dyli hin ær flæt hauir takit mæfl flriflia manz efl. ællær bötæ twa öræ um han gar wiflær.

161. Förstæ dagh man nimbær in manz fæ. fla wisæ han twa mæn til hins ær fö a. oc bifli han lösæ ut sit fæ. wil han ey förstæ dagh ut lösæ flæt. fla wisi til hans [flæn] ær fæ in hauir takit annar dagh andræ twa men. oc bifli han lösæ sit fæ ut. wil han ey æn fla ut lösæ fæ sit. fla wisæ han flrifliæ dagh twa mæn oc bifli han lösæ flæt ut. wil han ey æn flrifliæ dagh flæt ut lösæ. fla haui han fæ inni {j} [e] mæflæn han wil siflæn faræ han a fling mæfl allum sinum witnum. oc liuse at han hauir swa hans [fæ] in takit. oc swa ut buflit. oc at han wildæ fæ sit ey ut lösæ. hwat sum siflæn warflær af {hans} (hins) fæ. fla döme flingmen han sac lösæn ær in nam. wil [hin] ær fæ attæ göræ flæt gilt. fla stande hin fore [ær intok] mæfl slikum loghum sum wirthning ær ofna fly fæ ær han hauir in takit. oc {sware} [swære] flæt. at han for swa mæfl [fly inname] sum logh æræ. brista hanum logh. fla gialde han atar hins fæ. oc ængi bötær ofnæ. fore fly at hans fling witni lösde han af flem botum.

162. Inter regem et episcopum et alios. Jtem inter regis et episcopi uillicum et alios que sit deferencia Alt swa sum bonde gör wiflær annar bondæ um innam. swa scal han göræ wiflær kunungs brytiæ oc ærchibiscops. oc flerræ bryte wiflær bondan. oc swa hwær flerræ sit fæ ut lösæ af andrum.

163. Sjtær kunung j garfle sinum sialuar. ællær ærchibiscop j sinum. fla ær flokkæ flerræ mer æn brytiæ sate um fæ warflær mæfl wiliæ latæt j {mæth} (sæth) therræ. Cumbær mæfl waflæ j sæfl flerræ. fla ær [ey] mer æn flriflia manz efl ofna corngiald. flo at fle æræ sialuæ innan garfle sinum. kærær konungs bryti ællær ærchibiscops andrum manni ofna hændær. at han hauir giort auat at hanum mæfl sinu fæ. oc stæfnir hanum til flings ællær til hærræ sinnæ. [böte] bonden {böte} flre marc ællær dyli mæfl tyltær efl.

164. Tiuthrar man j æng ællær j akre annars manz. böte spial oc twa öræ ællær dyli mæfl flrifliæ manz eth.

165. Quid iuris sit si dampnum passus interimerit animalia dampnum in ferenda Dræpær man annars manz fæ j akrum sinum fore il wiliæ. fla gialde hin ær fæ atte först atær corngiald. oc a flrifliæ manz efl. æm wæl flæn man utan by bor sum hin innan by bor oc siflæn gialdæ hin fæ atær ær drap oc ofna flrifliæ manz efl at flæt war ey bæflræ. oc böte ofna twa öræ före flokkæ. dyl han at han drap ey hans fæ. oc war [flæt] swa got sum twa öræ. ær dræpit war. dyli mæfl flriflia manz efle. warflær swa got dræpit sum half marc. dyli mæfl siætæ manz efle. oc e til swa got warflær dræpit sum siax öræ. siflæn scal dyli mæfl tyltær efl. hwat fæ sum dræpit warflær j bondæns asyn. ær flæt gaas ællær gris. fla gialdæ hin flæt atær ær flæt drap. oc twa öræ fore flokkæ. horo litins flæt ær wært ær han drap j bondans a syn. Dræpær man swa litit sum flæt ær utan (bondans a syn). fla ær flæt ey flokkæ. utan han dræpær swa got fæ sum twa öræ. siflæn scal böte flokkæ bötær. flokkæ bot ær ey mer æn twa öræ. swa goflæ sum firæ örtogh pænningæ. bötær man atær flæt fæ ær han drap. fla ma han ey dyli siflæn flokkæ bot. Sighir flæn ær fæ drap at flæt war ey æm got sum twa öræ. dyli flokkæ bot mæfl flriflia manz efl. oc gialdæ atær flæt fæ ær han drap oc a flrifliæ manz efl.

166. Gör man gorniflings wærk ofna annars manz fæ mæfl spiuti ællær andru wapne. swa at ut wældær gor. oc dræpær swa annærs manz fæ. æm got sum half marc ællær bætræ. gialde atær fæ swa mæfl loghum sum wiflning ær ofnæ fæ. oc flre marc. ællær dyli mæfl tyltær efl at han drap flæt ey

167. Hwilkæ lund ær man fliuftæs til at dræpæ annærs manz fæ. oc wil hin ær fæ attæ wetæ hanum asswaru efl ær drap skæræ sic mæfl trughs iarne um fæ war swa got sum half marc ællær bætræ. brændær han gialde atær fæ oc a twe gildæ.

168. Riflær man annars manz hæstæ innan marco utan hans lof. böte twa öræ. Riflær han ofna andræ by marc gialdæ half marc. Riflær han ofna flrifliæ by marc gialde siæx oræ.

169. Stoth horsum allum oc wildum horsum. scal hin ær flem a warflæ oc gömæ. swa at fle cumma ey j akræ oc ey j ængæ andra manna. fran pingizdaghæ aftne oc til michiæls missu aftan. cumma [fle] flæs j mellin j sæfl ællær j ængiæ mannæ lösæ hin ær flem a swa mæfl wæflium oc mæfl giald ut sum för ær mælt. Cummæ fle för {ær} [ællær] siflæn j akræ ællær j ængæ. fla {sculu fle} [scal] flem skaflæ löst af æltæ oc ey in takæ.

170. Elta marghi mæn stothhors ællær annat fæ j {akær} (kær) ællær j dyande. swa at annat dör af. fla ær hins wald ær atte at sæctæ swa marghæ mæn sum han wil fore flæt. oc takæ iarn af hwærium flæm ær han wil asswaru efl wete. ællær giald oc swa a bötær sum logh æræ.

171. Takær man in fæ [annærs] af akrum j sæfl sinni. oc wil ey ut latæ. föræ hin til corngiald ær fæ a. oc a efl sin at hans fæ giorflæ ey meræ scaflæ at fly i name. wil hin ær fæ hauir in takit ey fla ut latæ. fla callæ flæn ær fæ a. grannæ wiflær oc skærskiuti fore flem at han ma ey sit fæ ut fa. oc fare swa til flings mæfl witni sinu at {han} [hin] hæftir swa fæ hans inni. dyl hin ær in tok at han hæfti ey fæ hins dyli mæfl tyltær efle. gar han wiflær. böte flre marc (Dör fæ inne gialde atær fæ oc til flre marc) fore ran. ællær han dyli mæfl tyltær efl at han giorflæ ey ran.

172. Hin ær wæfl sætær fore innam. lösæ sin wæfl flaghær han wil. oc hin ær corngiald scal takæ ma ey sæctæ hin ær gialdæ sculdæ. fore flæt at han förflæ för corn sit innan lafl æn han guldi hanum.

173. Læggær man wæfl oc wil ey lösæ fla faræ hin a fling ær handæ mællin hauir. oc late lægiæ til laghstæfnu at hin lösæ wæfl sin. wil han ey lösæ at fle laghstæfnu ær fore læghs. fla liggia wæfl hans for wæthiæ.

174. Akær frifl scal swa mikil wara at hwa sum stial enæ nek af akri manz. oc warflær han takin mæfl. (fla scal bindæ) oc föræ han til flings oc faræ swa mæfl sum logh æræ. oc flingmæn dömæ til. stial han annær cost fla ma han ey bindæ fore minnæ [æn fore öres mun. oc fore öres mun ma han ey up hængiæ. oc ey fore minnæ] æn fore half marc mun. ær minnæ stolet fla scal öræ af skiæræ ællær late huflstrykæ ællær slict annat af göræ sum flingmæn dömæ til.

175. Ligiæ by markær ællær florpmarkær gen andrum by ællær gen andru florpe swa at annars manz hæghnafl ær gen annars fælath. garfle e hin yuir wang win oc yuir hæghnaflæ sin ær sæth a oc hæghnafl.

176. Brytær man up annars manz garfl fla gialde atær skaflæn oc ofna twa öræ. ællær sæliæ flriflia manz efl fore. at han bröt ey han up. Akær man yuir annars manz sæfl. ællær riflær böre twa öræ. ællær dyli mæfl flrifliæ manz efl. Skær man sæ wægh yuir annars manz akær. ællær slar gönum hans æng. gialdæ atær skaflæn oc ofna twa öræ ællær dyli mæfl flrifliæ manz eth.

177. Quod nulli liceat sepem propriam uel alienam a custodia agrorum uel pratorum remouere donec segetes uel fenum collecta fuerit. Brytær man up ut gærfle annars manz fore heste sinum ællær wagne sinum oc warflær skaflæ ofna akrum ællær ofna ængum mannæ. bötæ atær scaflæn oc ofna twa öræ. ællær flrifliæ manz efl. Brytær man up toft gærfle annars manz bötæ flre marc ællær dyli mæfl tyltær efl. Takær man up akær gærfle sit fore annarræ manna sæflæ. för æn alli mæn fa burghit corne sinu. oc fa fle scaflæ af. böte hin ær gærflæt atte oc up tok. atær skaflæn ofna sæfl allum flem flær fingu. oc til hwiærium flem ær kæræ wil. siæx öræ ællær siæta manz eth.

178. de sacione et custodia siliginis Thaghær grannæ haua sat sæfl sinni fla sculu fle leggiæ laghstæfnu fore allæ fle j by bo samman. (at fle gærfle alle) at fle laghstæfnu ær fore flem læghs. flæn ær ey gærflær at fle laghstæfnu. böte öræ. Siflæn læghs annur laghstæfnu. oc flæn ær ey gærflær at andre laghstæfnæ böte twa öræ. Siflæn læggiæs æn flrifliæ laghstæfnu. oc flæn ær ey wil æn fla gærfla. böte half marc. wiliæ fle ey bötæ ær quærræ sitiæ. oc ey wilia giærflæ fla faræ hini ær gært hauæ ofna hæræzsfling oc fa til dom at takæ flerræ fæ.

179. De agraria et defensione agrorum et sepibus faciendis. Er flæn wang ær aldær sas mæfl rughi. æftir biug. gærfle ællæ grannæ æm fullælikæ fore rugh sum fore biug. ællær fle gialdæ swa witi fore rugh gærfle sum mælt ær fore biug gærfle. ær ey rugh sæfl um allan wang. oc wil annær man sa en akær ællær rwa. brungærflæ yuir hanum ællær gömæ andræ lund sum han vil. æn fæ annærra mannæ ma han ey flær fore in takæ foræ pingizdaghæ aftæn.

180. Dræpær man köuæn rakkæ böte siax öræ. dræpær man mio hund böte half marc. dræpær man garfltik böte twa öræ. utan fle warflæ takni a wærkium flerræ. at fle bitæ man ællær manz fæ swa at flæt dör flær af. ællær j flerræ husum ær fle brytæ. bitæ fle hest vndir manni ællær annat fæ swa at flæt dör ey af. fla scal ey flem dræpæ utan man bötær foræ flæm.

181. de defensione nemorum. Hoggær man flöghæ las j hægnafle skoghe annærs manz. böte fore hwart las twa öræ. oc late ut alt flæt han hiog. dyl han sæli flrifliæ manz efl fore hoggær man tolf las. j annars manz hæghnafle skoghe. ællær meræ. swa at han göre weflcast. böte flre marc. ællær dyli mæfl tyltær efl.

182. Uarflær man takin um dagh ællær um nat wiflær stufn. j annars manz scoghe. swa at han ma ey netæ. fla bötæ han siæx öræ. oc fle bötær fæstæ han flær sum han warflær takin. oc at fle bötær mughu ey dyliæs. fla sæti han wæfl slict sum han hauir. hauir han ey wæfl sat. oc dyl han siflæn ær han cumbær bort at han sæstæ ey bötær. dyli mæfl flrifliæ manz efl. beflæs man wæfl af hinum. ær han hitti j scoghe sinum. oc nætær hin at han hauir ey wæfl. fla faræ han mæfl hanum til första by. oc fa flær fore sic ællær wæfl ællær warthnath. wil han hwartegh fa fore sic. fla skærskuti at hanum war bæflæ sund. oc siflæn böte hin flre marc ællær dyli mæfl tyltær efle. hauir han wæfl oc wil ey sætiæ. fla ma hin ey rænæ hanum num faræ mæfl hanum til næstæ by. oc skærskuti at hanum sundis wæfl. oc siflæn taki han af hanum flre marc ællær tyltær efl

183. Que licite sumi possunt de nemore alieno. Brytær man axul j hæghnaflæ scoghæ. hoggæ sæ axlæ swa marghæ sum han brytær flæræ oc (af) fly træ han fællir til axlæ. ma han ey mer bort föræ. utan han ma bötæ twa öræ.

184. Flar man scogh böte samæ lund sum hoggæt waræ. fle lund sum mælt ær um scogh hog. hwat fle æræ hældær minni ællær meræ.

185. Hoggær man foræ fæ j hæghnæfla scoghe annars manz. böte swa sum mælt ær um scogh hog. oc um scoghæ {flot} (flæt). hwat hældær flæt ær minni ællær mere.

186. Fylghær man bi swærmæ sinum j hæghnæflæ scoghe annars manz sighi til hinum ær scog a oc haui half hwær flerræ. wil hin ær scogh a. ey lata hoggæ træ sit. fla lata hin sitæ bi quær. ællær han latæ bort takæ flem. hanum scaflæ löst ær scogh a. fællir han træ utan hans lof ær scogh a böte hanum flre marc. ællær dyli mæfl tyltær efl. takær hin bi bort ær scogh a oc træ. fare hin æftir ær bi atte. oc tak fore bi sin. oc lösæ fore fliufstolen. ællær fore rantakin mæfl siatæ manz efl. ællær hin wære for hemæ föt mæfl twigiæ mannæ witni oc tyltær efle.

187. Sökiær man bi j annars manz hæghnafle scoghe oc hittir. sighi til hinum ær scogh a. oc haui halft hwær flerræ. Sighær hin ær scogh a at han hitti förræ wære fore hinum mæfl flrifliæ manz efl. Hittir man bi j annrs manz hæghnafle scoghe. ofna quist ællær ofna iorflo. take bort hinum skafla löst ær scogh a. oc {fælli} [sæli] hanum ængin logh fore at han tok flem bort oc ey bötær.

188. Flyghæ bi j annars manz hus oc fylghær man. oc sighir hin ær hus a at fle æræ hans bi. witi flæt mæfl flriflia manz efl. kallær han ey sin waræ ær hus a. witi hin ær fylghær oc mæfl flriflia manz efl. oc takæ bort sin bi hinum skaflælöst ær huys a oc ey ællær.

189. Falla bi ofna annars manz bi. oc brytæ flæm til döflæ fla bæri sammæn flem. fle æræ bi ægho um flem flykkær rafl waræ. oc wilia fle swa baflæ ær bi ægho. wilia fle ey samman bæræ. oc dyl hin ær sac ær giuin. at hins annærs bi fingu ey scafla af hans bim. [sæli hanum swa logh fore sum wirflning ær ofna hans bim.] Gar han wiflær summan skaflæn hins oc summan dyl han. gialdæ flæt atær han gar wiflær. oc sæli swa logh fore hint ær han dyl. sum ær æftir hins wirflning ær skaflæn fic.

190. Hittir man hökæ j annars manz hæghnafle scoghe hoggæ ey krakæ oc ey krok utan hins wilia. num taki bort flem hanum skaflælöst ær scoghæn a. oc ey ællær. Hittir man höke j hagnaflæ skoghe ællær almænnins scoghe. oc mærkiær han træ. ællær bindær höghæ a flaghæ. oc takær annar man flem siflæn bort. gar han wiflær latæ ut hökæ oc böte twa öræ. dyl han hete thiuf fore flæt. oc swari samma lund sum fore annar fliufnafl. hittir man oc bi. fla scal oc sit {mærkiæ} (mærki) læggiæ ofna træ til flæt warflær hogget. Takær annar man {flæt} [flem] siflæn bort fla scal han siflæn swa æftir faræ sum æftir andrum fliufnafle.

191. Si quis fossam fecerit in alieno solo lo. to. mo. so. Ræua ungæ ma ængin man grauæ up af annærs manz marco. oc ey af scoghe. utan han böte siæx öræ. ællær siatæ manz efl. æn ma han swa taka flem at han grauæ ey til flem fla taki han saclöst.

192. Eltær man ræf j graf mæfl hundum ofna hwat marco sum flæt ær ællær hæghnaflæ scoghe. graui up ræf oc nyti wæl. oc gylli graf swa at hun ær scaflæ lös hinum ær scogh a ællær andræ marco. fullir han æy graf. warfle flem scaflæ ær flær görs Dör man j fle graf. bötæ hin ær grof flre marc. dör bondæ fæ j. gialde atær fæ flæt flær dör j swa sum wirflning ær ofna fly fæ. dyl hin ær graf grof oc sac gifs um at han grof ey. sæli swa logh fore sum hins ær wirflning til ær fæ atte. oc scafla fic ofna fly fæ ær flær do innan fle graf.

193. Hagha ma ey man hoggæ j annars manz hæghnaflæ scoghe. utan hins lof ær scogh a. utan han {bötær} [böte] atær flæn scaflæ ær hin fic um scoghæn. oc flær til siax ærö. ællær {han} han dyli mæfl siatæ manz efl.

194. Snæru allæ oc gildri fle ær man gör. at diurum ællær at fughlum innan scoghe ællær annar stafl ofna marco scal han warflæ swa [sum] andrum handlösum waflæ

195. Alieni porci non possunt pasci inuito domino in nemore alieno. Ligiæ twe hæghnaflæ scoghæ sammæn oc sæms flem ey ær scoghæ ægho at swin gangæ sammæn oc warflæ swin siflæn in takin. fla ær flæt sammæ logh um flæt sammæ innam ær för war saght um innam. far man mæfl swina wrath j annars manz hæghnaflæ scoghe. fla ær flæt sammæ logh sum för ær mælt um han fore j annars manz akær oc j sæfl hans

196. Far man gönum hæghnaflæ scogh annars manz. fla ma han sanckæ swa marghæ nytær sum han bitær flær. oc föræ bort hat sin fullan. ællær hanzkæ sinæ fullæ. förær han bort j barme sinum ællær j kiltu sinni. böte twa öræ ællær flriflia manz efl. swa ær oc um akarn oc bok. Akær man til ællær riflær. oc brytær scogh bötæ sum hins ær wirflning til ær scogh a ællær sæli logh fore

197. de communi nemore Fællær man træ j almænnings scoghe. skeri af at baflum ændum fla a han at hauæ træ. en dagh oc iamlingæ. liggiær træ længær. fla ær flæt ey hans længær. takær annær man flæt træ bort fore dagh oc iamlængæ gialde atær træt oc böte {atær} twa öræ.

198. Timbri annars manz hwar sum flæt liggær ma ængin man bort takæ num hete fliuf fore flæt

199. Lighthu træ ma ængin man takæ j annars {hæghnafl} [hæghnaflæ scoghe] utan hins lof ær scogh a. takær annar man böte swa sum hins ær wirflning ær scogh a ællær sæli logh fore flæt.

200. de aqua communi uel priuata. Uatn hwært ey ær mæfl damme fæst fla ær almænning ofna hwas marco sum flæt ær ællær liggiær. oc flær ma hwær man ær wil at fiscum faræ. æn j mylnu damme annars manz ma ey at fiskum faræ utan hins lof ær mylnu a.

201. Fiskæ garfla ma man ey göræ frammer æn til miflströmæ. utan han hauir fangit garfl fæsto annar wagh j gen.

202. Ofna maflum oc ængum flaghær flofl gar up ma hwær man at fiscum faræ ær wil um flæt ær almennings watn ær up gar.

203. Quod nulli liceat a uigilia pentecostes usque ad festum michaelis aquas ad usum molendine colligere causa prati Star annur mylne fore ængium mannæ swa at hun ma spillæ flæm. fla taki han up stiborfl sit ær mylnu a. a pingizdaghæ aftne. oc sæte ey atær niflær för æn michials mæssu aftne. wil ey hin ær mylnu a takæ stiborfl sit up ofna pingiz aftne. fla faræ hin ær kæræ ofna hæræzfling. oc sighi til oc flingmæn læggi stæfnu til at hin taki up stiborfl sit. wil han ey at flem laghstefnu daghe sit stiborfl {ut} [up] takæ. böte spial ofna ængium. oc flær til siax öræ ællær siatæ manz efl.

204. de adulterio Hittir man annar man j siangu mæfl aflalkunu sinni. oc dræpær bondan horkarl j siangu mæfl hænne. fla scal han til flings föræ boflæ bulstær oc ble mæfl twigia manna witni. at han drap flæn man j siangu mæfl hænne oc ey annar stafl at swa göro. liggi han utan kirkiu garfle ofna ugildum akre.

205. Far horkarl sar j siangu mæfl annars kunu. oc cumbær bort liuande. oc skriftær sic. oc dör siflæn af fly sare fla grafs han j kirkiu garfle. oc waræ flo ugildær fore bondanum.

206. Sæctær bondæn annar man um læghri foræ kunu sinni. bære hin sæcti scuz iarn. warflær han uskær. tha fly han land oc cummi aldrigh andrum botum wiflær utan bondan wil. wil bondan bötær takæ fla hauir flæt warit logh. at han böte firitiughu marc for læghre. oc flre marc fore flokke flættæ ær flæt ena mal bondæn far flre marc fore flokkæ.

207. En man ma oc hærwirki göræ. um han takær kunu ællær mö nöfloghæ a marco uti ællær j husum hema. dyl han oc ær [ey] witni til. skæræ sic mæfl flrim tyltum. ær witni til skæræ sic mæfl iarne. brændær han ællær han gar wiflær. böte sac sökiæræ firitiughu marc oc konungi firitiughu marc.

208. Uarflær kunu j lönd takin mæfl wiliæ sinum. böte hin ær tok frændum siax marc. oc kunan fa ængin pænning af ællær dyli mæfl twigiæ tyltær efl. kunæ fle swa warflær takin. ma ey giuæ sac sinæ hwæm hun wil. utan hin scal sac sökiæ næst a kynni wiflær hanæ. oc gift hænnæ waldær. swa ær oc um en {lop} (löp) kunæ warflær barfl ællær andræ lund mislekin. fla ma hun ey andrum manni giuæ sinæ wærn utan flem ær næst a byrth wiflær hanæ oc hænnæ gift waldær.

209. Liggær man mæfl huskunu annars manz. böte twa öræ ællær dyli mæfl flriflia manz eth

210. {Liuær} [Giuær] bondæn kunu sinni hordoms sac. fla scal han hauæ til flæs twigiæ mannæ witni. at hun ær san fore fle sac. oc siflæn bæri hun scuziarn. warflær hun skær ware bafle wiflær bondæ sin oc wiflær eghn sinæ. warflær hun uskiær. skiliæs bafle wiflær bondæ oc wiflær eghn. æn aldrigh ma han andræ kunu takæ mæflæn hun liuær. hældær æn hun annar man

211. Er kuna san fore hordoms sac. swa at hun ma ey j gen mælæ. fla ma bondæn hænnæ um han wil hana bort wrakæ. oc sæliæ hænnæ ængin pænning af eghn hænne. oc siflæn ma han aldrigh andræ kunu takæ at hænne liuande

212. Hauir man slökifriflu dottær the ær ey ær flingliusd oc taær hun man j lönd. fla ma faflær ey æftir faræ. oc ey andræ fæflrinis frændær. num fle næstæ nifliæ ofna möflrinis {möflrinis} alf æra.

213. Aflær man sun j lönd wiflær andræ kunu. fla ma faflær ey böte syni sinum utan flem næstæ aruæ. hauir hun broflær. fla taki han bötær. hauir hun bofle faflur broflær oc moflær broflær. fla taki faflur broflær bötær. foræ fly at han a hænnæ wærn. fle bötær scal ey skifta utan han wili nokrum manni af giuæ. fore fly at flæt ær ey skuta bot.

214. Elde sinum scal man warfla. Cumbær eld af annars manz elde. j annars manz hus. swa at hanum brænni swa got sum siax öræ. böte hin ær eldin atte flre marc hanum. brændær oc flerum mannum swa marghæ sum fle æræ. ey bötær hin meræ æn flre marc. allum flem ær {scaflu fingi} [scafla fingu] af hans elde. fle thre marc skulu fle (alli skiftæ) sin j mællin ær scafla fingu af hans elde allum æm mykit flem ær til siax öræ bran ællær til meræ. flo at andrum [brænni] til tiughu marc. brænnastufl sculu fle allæ takæ. um alt hæræfl flæn ær til siax öræ brændær ællær til mera. flæn man brænnæ stufl scal takæ. scal swæriæ til ofna hæræzflingi mæfl flriflia manz efle at hand taki. oc ey at bok. at hanum bran til siax öræ. hin ær elden attæ scal em wæl taki brænni stufl oc swæriæ til sum hini ær scaflæn {fingi} [fingu] af hans elde. foræ brænnæ stufl scal reflæ en pænning. ællær skiæppu biug. ællær twa skiæppur hafræ. oc ey annat utan hin wil takæ. Sitær man quær um brænni stufl. oc wil ey refle. fla scal man ey næmæ til. num fatæ til flings oc kæræ. oc flingmæn döme hanum öræs bot oc ut brænnæ stufl. ællær han dyli mæfl flriflia manz efl at han war ey laghlikæ {kiærflær} [krafflær]. ey scal man oftare æn eno sinni [kræwiæ brænnæ stufl æftær loghum rætum.] æm wæl scal man takæ brænnæ stufl fore werkhus brunæ oc mylnu sum fore annat. flaghær flær brændær til siax öræ. Sætær man mæfl wilia sinum eld j annars manz hus dyli mæfl trughs iarne. oc hin wete hanum asswaru efl. brændær han haui {dagh} [daghs] rum oc nate. at reflæ fore sic. warflær han siflan fangin. fla ma han hængiæ um han wil ær scaflæn fic warflær han up hængdær taki bondæn giald fore sin skafla swa sum fang æræ til. oc kunung hans howofl lot. Swa scal oc flæn faræ ær riflær til mæfl hærskildi oc brændær up annars manz eghn. ær bryti ællær innær man annærs manz j husum hans oc brænnæ (hus). dyli mæfl tiltær efle at han galt ey hans at. oc ey hans wan röct at fle brunnu.

215. Fæstær man sic til brytiæ withær annar man. oc wil ey til faræ. böte siæx öræ. ællær dyli mæfl siatæ manz efl. hauir han nokat til fört j hans hærskap. ær han fæsti sic wiflær. flo at ey ær mer æn et las. oc wil han ey wiflær waræ. böte flre marc ællær dyli mæfl tyltær efl. {forfly at flerra flokki warflær ey minni æn til flriggia markæ} Fæstir man sic til brytiæ j kunungs bo. ællær archibiscops oc wil han flaghær wiær skiliæs. böte flre marc hwat hældær han cumbær til ællær ey. ællær dyli mæfl tyltær efl. (for fly at flerræ flokki warflær ey minni æn til flre marc).

216. Sæctir bondæn brytiæ flaghær skiftæ skal. at han hauir lönt nokat j skifte flerre. Sæli bryte bondanum tyltær efl. at han hauir ækki wætte lönt. flæt han war skyldær at skiftæ wiflær han.

217. Hittær bondæn nokat oc kænnir sæ witi brytin mæfl twigiæ mannæ witni oc tyltær efle. at han fic flæt til sins lote fla fle skiftu. Siflan ma bondæn sectæ hinæ ær witni baro at fle witnafle hanum fæ fran handæ. oc taki af hwærium {flem} [flera] tyltær efl. fore flæt. ællær flriggia marca bot. brystæ brytianum fle logh. fla ma bonden takæ flæt han kiænnær sæ oc hauæ flæt fore sit eyt. oc siflan ma han giuæ brytianum fliuf sac fore flæt. oc taka af hanum iarn um han wil wete hanum asswaru efl. Sighir bonden ællær brytin flaghær skifti scal. at han haffli nokat utan fælaghæ therræ. oc annar flerræ sighær at fle ægho bafle j fælaghæ samman fla ær flæn næst loghum at witi mæfl tyltær efle. ær baflum wil witæ til fælaghs swa ær oc um alkyns fælaghs fæ. bæfle um köpscat oc annat fæ. ware e flæn wiflær logh ær baflum wil witæ til fælaghs. kænnis oc hinum mere ær handæ mællin hauir fælaghs fæ. at han hauir ey alt ut latæt. wæri e sic mæfl tyltær efle flo at han giui hanum sac til firitiughu marc. oc fore minni e til half marc. giuær han hanum sac fore minni. wæri sic mæfl siatæ manz efl.

218. Uil bryti skilias wiflær husbonde sin fla scal han sighia hanum til. wil bonden ey late han bort fore fly at han ær goflær bryti. ællær han wil hauæ hans fæ. fla fari brytin til twigia flingæ. oc late læggiæ til laghstefnu at hans husbonde skifte wiflær han. wil bonden ey æn fla skiftæ wiflær han. fla fari han a flrifliæ fling. oc sighi til. oc ofna fly flingi nefnæs goflæ men oc ræte til at skifti mællin flem. takær bonden nokat fran brytianum siflæn skift ær fla ær thæt ran.

219. Skal annar man gialde andrum manni. oc sighir j gen fla han kræfs at han for gaf hanum. fla ma hin dyliæ mæfl tyltær efle. at han fore gaf ey hanum æn sighir han swa (j gen) at han galt hanum. ællær han stadde andræ lund swa sum han gaf ia wiflær. haui flær twigia manna witni til oc tyltir efl. at han galt ællær lök andræ lund {æn} sum han wilde.

220. Kræuær man giald af andrum manni. oc wil han ey gialdæ oc [ey] logh fore sæliæ. fla stæfni hanum til flings swa sum logh æræ. oc fa til dom at takæ hans fæ. wil hin siflæn æftir mælæ. at hans fæ war ey mæfl dome takit. oc hauir hin ær tok alz flings witni til. ællær utan flingi twigia manna hemblan {til} flerræ ær fla waro ofna flingi. oc dömde hanum at takæ hans fæ. oc andræ twigia mannæ til flæs at han tok flæt mæfl flerre dome. hauir han swa witni til. ware saclös. hauir han ey swa doms witni til flæs sum nu ær mælt fla gange han til mæfl siax mannum. oc löse hanum dom j hænde. oc hin latæ ut flæt han tok oc ofna flrigiæ marcæ bot fore ran ær han giorfle ællær tyltær efl. twe mæn mughu ey hemblæ andrum dom utan andri twe men witni æftir at fle waro fla ofna flinge ær hini dömdo hanum at takæ hans fæ.

221. Lær man andrum lan fla ma flæt aldrigh tapæs fore æncti {wærfl} [uæfli] utan e scal flæt hem cummæ. ællær swa giald fore sum hins ær wirflning oc logh ofna swa {mkil} (mikil) sum hins ær wirflning ofna lane ær læfle. æn e scal först [logh] sælia fore flæt at han ma ey na fly ær læt war. hittis flæt siflæn ær læt war. fla ware flæs wald ær atte at hauæ hwat han wil hældær sit eyt oc latæ ut flæt {han} [hin] galt. ællær hauæ fle sammæ giald.

222. Legher man nokat {at} [af] andrum manni. fla scal han ey warflæ fly. utan fore sinumeghnum handæ {giær} gærningum. tapæs flæt oc kallær hin ofna ær atte. stande hin fore mæfl slikum loghum sum hins ær wirflning ofna fly tapat war. bifli sæ swa gufl hiælpæ at han galt ey hans wanröct at oc ey hans handæ giærningæ

223. Læggær man nokat in til annars manz oc takær hin ey flæt til halz fæ. oc tapæs flæt siflan mæfl bondans cost. fla scal han ey flæt atær gialdæ. tapæs flæt utan hans cost. fla scal flæt atær gialdæs.

224. Takær annær nokat til halz fæ fla ma flæt aldrigh tapæs. num e scal flæt atær gialdæs. hwat sum at cumbær. hwat sum flæt ær hors ællær nöt [ællær annær cost.]

225. Fæstir man {bo} [bol] oc wil ey til faræ. böte twa öræ. ællær flriflia manz efl. far han til oc skils wiflær fore far daghæ halde uppi alli innu oc böte siax öræ ællær siæta manz efl. Dyl bönden at han fæsti ey landbo sinum bol. witi lanbo til {bo} [bol] sins mæfl twigia manna witni. oc haui bol sit. Sighir iorfle drotæn. at landbo hauir fæst. oc dyl landbo. dyli mæfl siæta manz efl. Far land bo. bort af iorflo. fla köpe hin hus ær til far. far ængin man til. num fæstis at baræ kroke köpæ e flæn hus ær iorflena sar oc yrkir. ællær iorflædrotæn loue hanum bort at föræ hus sin. yrkir oc iortheghandæ sialuir. köpæ oc hus ællær loue hanum af at föræ. At förræ mariæ mæssu sculu landbo refle landgilde. oc fæstæ fla {bo} [bol] sit ællær up sighæ. landbo ma ey takæ annærs fæ j fælægh mæfl sæ utan iorflædrotæns lof. fiaghær landbo wil faræ af fæstu sinni. fla scal han sa swa mikit af rughsæth sinni sum logh æræ til j fle byghd ær han bor innan. oc ey meræ fore fly. at summum staflum takæs undæn twe lotær af rugh iorfl summum staflum ey meræ æn husæ toft en. summum staflum ækki wætæ. gitær landbo ey ret langildi at stæfnu daghe. bifli andræ stæfnu af sinum iorfladrotne. far han ey ræt {af} (at) flem stæfnu daghe ær hin læggær fla til böte twa öræ. far landbo bort af iorflo mæfl landgildi. oc böfl för fram. oc dyl bonden at han böfl ey för fram. haui landbo twigiæ mannæ witni oc tyltær efl at han böfl för fram swa sum logh æræ. oc waræ saclös. Gar han wiflær at han böfl ey för fram late ut landgildi. oc böte siæx öræ far landbo bort mæfl landgildi oc wil ey siflæn reflæ oc ey logh fore sæliæ. fla scal bondæn {stæfnu} [stæfnæ] hanum flry fling swa sum logh æræ oc fa til dom at takæ hans fæ. wil bonden ey takæ wiflær landgildi sinu at stæfnu daghe num walkæ landbo sin mæfl fly. fla takæ landbo twa mæn mæfl sæ. oc late flem höræ at han biuflær fram langildi sit. wil bondæn ey fla wiflær takæ. fla læggi landbo landgildi ofna bransten hans mæfl hinnæ twigia manna witni oc ware sac lös